Login to your account

Username *
Password *
Remember Me

Tempotimor (Dili) – Lista embaixadór sira ne'ebé to'o agora seidauk hetan pose husi Prezidente Repúblika, Ministru Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun (MNEK) sei konsulta ba Primeiru Ministru, molok haruka ba Prezidente Repúblika.

"Kona-ba lista ne'e, ha'u sei konsulta ho Primeiru Ministru depois hato'o ba Konsellu Ministru aprova fali, mak foin haruka fali ba. Tanba, Prezidente Repúblika husu atu haree fali ida ka rua. Ne'ebé, ami tenke konsulta filafali hodi haree. Tanba ida ne'e reprezenta estadu," hatete MNEK, Deonisio Babo iha Palasiu Governu, Kuarta (11/09/19).

Kona-ba problema ne'ebé mak afeta ba embaixadór sira hodi Prezidente Repúblika la fó pose ne'e, ministru lakohi ko'alia sai. "Ha'u labele ko'alia buat ne'ebé ha'u labele ko'alia. Jornalista sira labele hatene buat ida espesifiku ne'e, so jerál  de'it," MNEK hatán.

Alende ne'e, iha loron 13 Agusto 2019, Prezidente Lú Olo ofisiálmente fó pose ba embaixadór na'in tolu, hanesan Olimpio Branco nu'udar embaixadór Timor-Leste ba Brazil, Isilio Coelho embaixadór TL ba Estadud Unidos Amérika no Lusualdo Gaspar embaixador TL ba Nova Selandia.

Tempotimor (Dili) – Ekipa Planeamentu Estratéjiku Forsa Defeza Timor-Leste (EPE-FDTL), Kuarta (11/09/19) aprezenta Konseitu Estratéjiku Militár nian ba Konsellu Ministru, ne'ebé  Governu aprova ona iha tinan 2016.

"Ami mai aprezenta ida ne'e, para Governu aprova depois lori ba Konsellu superiór Defeza depois prezidente halo pareser para aprovasaun, para oinsá dezenvolve forsa armada hahú  husi ohin," dehan Diretór Planeamentu Estratéjiku Forsa Defeza Timor-Leste, Iginio das Neves iha Palasiu Governu

Diretór ne'e afirma, liuhosi planu ne'e atu hadi'a forsa armada nia kualidade iha futuru. "Muda hahú husi nia estrutura rasik, forsa ne'e koloka iha territóriu ne'e oinsá, futuru Timor ne'e sai oinsá, define nia misaun depois kria nia senariu sira atu forsa iha kapasidade, para aban bainrua bele halo nia misaun susesu, defende ita nia territóriu ne'e oinsa," Neves esplika.

Iha aprezentasaun planu ne'e, Primeiru Ministru Taur Matan Ruak rekomenda atu kada tinan preve osan hodi bele dezenvolve F-FDTL.

"Rekomendasun mai husi sua eselensia Primeiru Ministru nian, la'ós atu haree de'it dispozisaun forsa nian iha fatin-fatin. Mas estudante ona oinsá mak atu tau osan tinan-tinan para depois bele dezenvolve forsa armada ba oin," Neves haktuir.

Nia dehan, husi rekomendasun ne'ebé mak Primeiru Ministru enkamina, parte ekipa planeamentu estratéjiku FDTL sei estuda atu bele haree ba forsa armada nian dezenvolvimentu ba oin.

Planu Estratéjiku Forsa Defeza Timor-Leste nian ne'ebé ekipa planeamentu estratéjiku  aprezenta, hetan ona aprovasaun husi Konsellu Ministru. Hein de'it husi Prezidente Repúblika.

Tempotimor (Dili) – Forum ONG Timor-Leste (FONGTIL) konsidera Membru Governu (MG) ne'ebé to'o oras ne'e seidauk kompleitu sei la afeta ba ezekusaun Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2020. Tanba la'ós ministru mak jere, maibé ekipa téknika sira.

"Estrutura hanesan iha Timor ne'e, la presiza membru Governu liu 30 ba leten. Maibé, ita nia kondisaun mak ne'e. Ita iha problema rekursu umanu,” dehan Diretór Ezekutivu FOGNTIL, Daniel Soares do Carmo iha Balide, Tersa (10/09/19).

Iha fatin hanesan, Program Manajer ASIA Justice And Right (AJAR), Inocencio Xavier katak, membru Governu ne'ebé inkompleitu ne'e presiza polítika ida servisu hamutuk hodi modifika estrutur

"Presiza servisu hamutuk, hodi modifika estrutura ida boot ba estrutura ida kiik. Harii mak ministru koordenador depois divizaun téknika mak halo barak. Tanba, Ministru barak tékniku mos barak liu, gasta osan boot. Entaun, ita hasa'e koñesimentu ba diretór sira liuliu ba téknika implementadór sira, tanba ita presiza implemetadór la'ós desizór," dehan Inocencio.

Tempotimor (Dili) –  Sensus Agrikola ne'ebé hala'o durante fulan ida ona foin mak atinje % 22. Maski, membru sira difikulta iha prosesu haruka dadus mai nasionál.

“Purtantu, ita haree ba progresu sira ne'ebé mak iha, to'o Segunda ita iha ona % 22 mak entrevistadu ona. Tuir loloos besik fulan ida ona, tenke atinje pursentu 50. Maibé  to'o agora seidauk," hatete Diretór Jerál Estatísitika, Elias dos Santos Ferreira iha nia knaar fatin, Kaikoli, Dili, Tersa (10/09/19).

Nia informa, dadus husi suku sira ne'ebé tama ona iha nasionál  kuaze pursentu 80. Entaun, falta pursentu 11 mak seidauk tama. Maski nune'e, sensus agrikola tenke termina iha 12 Outubru 2019.

Hatán kona-ba difikuldade ne'ebé ninia membru sira hetan iha treinu, Elias hatete iha semana kotuk sira haruka ona sira-nia master training ba akompaña intervistador sira ne'ebé servisu iha munisípiu.

“Tanba intervistadór balun hetan problema kona-ba oinsá bele haruka dadus mai nasionál. Iha sensus ida ne'e ami uza teknolojia Computer Assistant Personal Interviewing (CAPI). Purtantu, entrevista iha dadeer, loraik ne'e haruka kedas mai nasionál," Elias haktuir.

Ministériu Agrikultura no Peskas (MAP) hamutuk ho Diresaun Jerál Estatístika hala'o Sensus Agrikula ba dahuluk iha Timor-Leste, depois Timor-Leste restaura nia independensia.

Tempotimor (Dili) – Hela de'it fulan ida, Sensus Agrikola remata. Entrevistadór sira iha munisípiu balun ne'ebé la'o tama sai uma, barak mak seidauk tau farda. Sira uza de'it kartaun ID.

“Sensu atu hotu ona, ami seidauk simu farda. Xefi dehan sei iha dalan hela,” hatete membru ekipa entrevistadór Sensus Agrikola nian iha Lospalos ba tempotimor.com, foin lalais ne'e.

Ba tempotimor.com, Tersa (10/09/19), Prezidente Komité Téknika Sensus Agrikula, Elias dos Santos Ferreira rekoñese. Nia dehan, kona-ba farda iha faillansu uitoan husi parte aprovizionamentu Ministériu Agrikultura no Peskas (MAP).

“Farda, kamizola, rompi no xapeu sei falta hela. Maibé, iha semana ida ne'e nia laran sei to'o hodi kobre ba munisípiu hotu-hotu. Maski nune'e, iha munisípiu balun hanesan iha Dili, simu ona farda. Tanba bainhira lansamentu membru balun hatais ona farda,” Elias hatete.

Prezidente Komité ne'e mós informa, ekipamentu ne'ebé prepara ba sensus agrikola ne'e barak. Maibé, MAP mak toma konta.

Hafoin de reuniaun Konsello dos Ministrus iha loron kuarta (11/09) iha palasiu Governu, tempotimor.com koko konfirma ho Ministru Agrikultura maibe ministru la fo komentariu ba midia sira.

TERSA, loron 10 Setembru 2019, Xanana Gusmão derepente hirus. Lutu husi ai ne'ebé Kompañia Marino Interprise monta, iha fatin produz britas área Kaitehu, Munisípiu Likisa, Xanana sobu.

Asaun ne'ebé Xanana halo ne'e, hafoin loron ida tribunál hasai desizaun a favor ba kompañia Marino Enterprise hodi impede produsaun britas, ho razaun katak, rai ne'e nu'udar kompañia Marino Enterprise nia propriodade. Tan ne'e, kompañia Marino Enterprise hamutuk ho ninia advogado no membru polísia iha loron Segunda (09/09/19), ba kedas iha fatin refere hodi tau liña polísia nian no monta lutu.

Xanana akuza, Kompañia Marino Enterprise fó subornu ba tribunál hodi hasai desizaun a favor ba kompañia Marino Enterpise, hodi impede produsaun britas ba projetu portu Tibar. Tan ida ne'e, projetu konstrusaun portu Tibar mós para.

"Ha'u dehan, imi labele tau problema iha tribunál. Tanba Portu Tibar ne'e, la'os ba ha'u. Ba Timor tomak," Xanana dehan ho lian maka'as.

Xanana deklara, nia prontu tama kadeia tan interese nasionál, bainhira tribunál kontinua hatudu nia karater simu subornu husi kompañia.

“Atu kaer ha'u atu ba Bekora ha'u prontu. Ba interese nasionál, ha'u prontu ba buat hotu-hotu. Ne'e duni, lalika halimar ho ha'u. Portu Tibar ida ne'e, la'ós ba ha'u. La'ós hotel ida ha'u atu hela,” Xanana afirma.

Xanana hatene, rai oan pedasuk ne'e, kompañia Marino Enterprise sosa husi komunidade ida iha parte ne'ebá ho folin 15.000 dolares Amérika. “Sei tribunál haruka taka, ha'u mak ne'e. Ha'u mak ne'e, haruka servisu fali. Tribunál hakarak, maka ha'u prontu ba kadeia. Ha'u prontu ba kadeia. Imi servisu nafatin,” Xanana enkoraja traballadór sira.

Xanana mós fó avizu ba tribunál atu lori de'it nia (xanana) ba tribunál, la presiza julgamentu. Nia dehan, atu defende nasaun nia interese, ba saida de'it, nia prontu.

“Ha'u mak ne'e. Ha'u la simu osan husi Bolore (kompañia ne'ebé agora konstrui hela portu Tibar), ha'u la simu osan husi cheq. Hanesan mós ha'u ba defende ita-nia fronteira marítima, ha'u la simu osan,” Xanana ko'alia ho lian maka'as.

Iha fatin refere, Ministru Justisa, autoridade lokál nomos Polísia lakohi fó komentariu kona-ba asaun ne'ebé Xanana halo. “Ha'u la fó. Labele obriga ha'u atu ko'alia,” hatete Ministru Justisa, Manuel Cárceres da Costa ba jornalista.

Tempotimor (Díli) – Forum ONG Timor-Leste (FONGTIL) husu Governu atu tau atensaun no hadi'a infraestrutura iha área edukasaun, ne'ebé oras ne'e kontinua difikulta estudante sira nia prosesu aprendijazen.

"Tuir dadus ne'ebé iha, kona-ba estudante sira ne'ebé rejistu ba eskola  hamutuk porsentu 94. Signifika, númeru estudante aumenta boot. Entaun, liuhosi númeru estudante boot ne'e, Governu tenke haree ba infraestrutura kona-ba sala de aula, biblioteka, sala profesór nian, bee, hariis-fatin  no seluk tan," dehan Diretór Ezekutivu FONGTIL, Daniel Santos do Carmo iha Balide, Tersa (10/09/19).

Nia hatutan, Governu presiza haree ba edifisiu eskola, tanba maioria edifisiu eskola konstrui iha tempu Indonézia.

"To'o ukun an, ita hadi'a de'it. Kontribuisaun sira ne'e agora aat hotu. Entaun, agora ne'e ita presiza millioens US$ 30, para halo investimentu iha infraestrutura, hodi aumenta sala de aula ba estudante sira," nia haktuir.

Diretor ne'e mós hatete, eskola públiku sira iha territóriu tomak nia kondisaun la ideal, kompara ho eskola privadu sira.

"Eskola públiku hotu ne'ebé iha Timor laran tomak ne'e la ideal ona. Konstrusaun eskola ideal iha Timor ne'e so eskola privadu,” nia dehan tan.

Tuir Daniel, eskola públiku ne'ebé ideal tenke iha hariis-fatin, promove fase liman ho sabaun.  “Maibé, infraestrutura báziku hanesan bee-moos iha eskola laiha. Tanba, edukasaun ne'e la'ós hanorin ema para sai matenek de'it. Maibé, eduka mós ema iha aspetu hotu-hotu," nia haktuir.

Tempotimor (Díli) – Prezidente Komité 12 Novembru, Gregorio Saldanha afirma, Prémiu Populár ne'ebé Komité Populár kondekora ba Saskia Kouwenberg, la troka estadu nia fatin.

"Rekoñesimentu ne'e, la troka estadu ninia knaar hodi fó ba instituisaun ka individu ne'ebé mak uluk apoiu ita nia luta. Hanesan sidadaun funu nian, ami atu fó de'it, fó ami nia obrigasaun atu kompleta de'it. Bainhira estadu fó  kondekora, ami mós hakarak kontribui," Gregorio Saldanha afirma. 

Konsidera Haluha

Iha fatin hanesan, Inocencio Xavier husi ASEAN Justice And Right (AJAR) konsidera, Timor-Leste haluha kondekora Saskia Kouwenberg iha komemorasaun tinan 20 referendu. Ida ne'e, nia dehan nu'udar dezastre konsiderasaun ida ne'ebé Timor-Leste iha.

"Ne'e dezastre boot ida ba ita nian konsiderasaun alta, ba komunidade internasionál. Partikularmente mana Saskia Kouwenberg. Ita hotu hatene katak masakre 12 Novembru nian liuhosi kontribuisaun mana Saskia Kouwenberg nian, mak mundu hatene hodi habadak prosesu ukun rasik an ba Timor-Leste," Inocencio hatete.

Tempotimor (Díli) – Diretór Jerál Jestaun no Planeamentu, Sekretáriu Estadu Formasaun Profisionál no Empregu (SEFOPE), Aniceito Leto Soro afirma, ba oin Governu liuhosi SEFOPE sei la simu tan rekomendasaun, ba traballador sira ne'ebé atu ba servisu iha Seasonal Worker's Program (SWP).

"Ba oin, laiha ona rekomendasun husi familia, kolega ne'ebé  mak atu ba servisu iha SWP," afirma Aniceito iha Kaikoli, Tersa (10/09/19).

Nia informa, bainhira enkontru ho emprezariu sira, SEFOPE afirma kedas katak sei laiha tan rekomendasaun husi emprezariu sira inklui mós familia ba traballores sira atu ba servisu tuir SWP.

Entretantu, adido Traballu ba Austrália, Antonio Armindo dehan, traballadór  sira tenke iha koñesimentu lian Ingles uitoan, hodi nune'e bele ba servisu iha rai liur.

"Kompañia sira dehan, traballadór la hatene lian Ingles mós di'ak. Maibé, bainhira traballadór to'o ona iha ne'ebá, servisu ona mak sira la kompriende Ingles, entaun presiza iha tradutór. Tanba ne'e, traballadór sira iha ne'ebá husu ba Governu liuhosi SEFOPE atu fó kursu lian Ingles ba traballadór sira," informa adidu ne'e.

Tempotimor (Díli) – Komité Populár, Tersa (10/09/19) iha Sede Komité 12 Novembru, Balide, Díli kondekora prémiu populár ba ativista diretus umanu, Saskia Kouwenberg.

“Ha'u sente orgullu tebes, tanba sai hanesan parte ba luta independensia Timor-Leste ninian.  Nu'udar feto, ho aten brani tebes hodi bele sai parte husi luta ba independesia nasaun Timor-Leste nian," Saskia Kouwenberg hatete bainhira simu Prémiu Populár husi Komité Populár.

Saskia, feto Olanda ida ne'ebé brani duni. Ho ninia brani, Saskia konsege lori sai husi Timor, kasete gravasaun video Max Stahl nian iha Santa Cruz. Sei la'ós tan Saskia, mundo internasionál sei la hatene, saida mak akontese iha masakre Santa Cruz, 12 Novembru 1991.

Iha fatin hanesan, Símbolu Solidariedade Timor-Leste, Maria de Lourdes Martins da Cruz (Mana Lu) hatete, nu'udar feto Timoroan ho fuan brani hodi organiza povu iha area rurais hodi bele kontribui ba Timor.

"Iha tinan 20 liu ba, ha'u mós iha misaun ida hodi harii programa prepara ema hodi tulun povu iha área rurais, durante luta ba independensia," dehan Maria de Lourdes.

Nia husu ba Timoroan hotu, liuliu ba jerasaun foun tenke estuda hodi hatene nia identidade rasik, nu'udar Timoroan. "Nu'udar joven, tenke badinas estuda hodi nune'e bele hatene istória no identidade nasaun Timor-Leste ne'e nian."

Darwin_Optic

.

Contact us

Palapasu
Dili, Timor-Leste
+670 7723 4852
+670 7728 1698
http://www.tempotimor.com

Kalendariu Arkivu

« April 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30          

Tempo Timor Networks

Online Counter