“Atu konklui, nu’udar Ministru Finansas no Vise Prezidente Komisaun Nasionál Sensu 2022, ha’u enkoraja ita hotu, atu ajuda habelar informasaun ba ita-nia família no parentes sira, atu iha loron 4 fulan-setembru, partisipa iha Sensu no fó sai informasaun ne’ebé lós ba Enumeradór sira”, dehan nia iha Lansamentu Sensus Populasaun no uma-kain 2022, iha Sentru Konvensaun Dili, segunda (15/08).
Tanba Sensu nasionál ne’e sei hahú iha loron 4 fulan-Setembru to’o loron 5 fulan-Outubru, ne’ebé sei foti dadus Populasaun no Uma-kain 2022 iha teritóriu laran tomak.
“Ida-ne’e mak Sensu Populasaun nasionál ba dahaat iha istória Timor-Leste nu’udar nasaun independente, hafoin ita realiza ona Sensu Populasaun no Uma-kain iha tinan 2004, 2010 no 2015”, afirma nia.
Sensu Populasaun, ka uluk koñese ho naran Resenseamentu, atividade kada tinan lima ne’e halo ho objetivu atu rekolla informasaun atu hatene loloos estrutura populasaun to’o iha nível aldeia no suku, pur ezemplu, maioria populasaun joven ka ema idade; Feto hira no Mane hira; Kosok-oan no labarik hira; Ema ferik no katuas sira; Ema ho Defisiénsia Fíziku inklui Ema ho Defisiénsia Mentál hira, no populasaun hirak ne’e hela iha sidade ka iha área rurál.
“Porezemplu, kuandu populasaun iha postu administrativu ida ne’ebé kosok-oan no labarik mak barak liu, mak polítika públika tenke orienta ba hari’i krexe/pre-escolar. Kuandu iha postu administrativu ida ema ferik no katuas mak barak liu, mak presiza hari’i fasilidades atu kuidadu populasaun sira ho otas ne’ebé liu ona”, esplika nia.
Aleinde Sensu Populasaun no Uma-kain ne’e responde pergunta “Ita hamutuk ema na’in hira?”, presiza mós ita hatene “Ita ne’e se?”, haree husi idade, feto ka mane, edukasaun, empregu, moris husi saida, nst, inklui mós pergunta kona-ba “Ita hela iha ne’ebé?”, haree husi ita-nia uma/hela-fatin, asesu ba bee-mós, asesu ba servisus públikus, internet, nst. Respostas ba perguntas hirak ne’e mak sei tulun Governu iha nível Munisípiu to’o iha nível Nasionál foti desizaun.
Maibé, la’ós de’it Governu, informasaun sira ne’e sei tulun setór sira seluk, hanesan Organizasaun Sosiedade Sivil, Setór Privadu, Investigadór sira atu dezeña no implementa sira programa no atividade sira.
Sensu Populasaun no Uma-ka’in ne’e tuir loloos Governu realiza iha tinan 2020, maibé la-konsege tanba Estadu funsiona de’it ho rejime Duodesimal to’o kuaze iha tinan nia rohan.
Iha tinan 2021, pandemia Covid-19 obriga Governu impoin restrisaun oioin (Estadu Emerjénsia, Serka Sanitária no Konfinamentu Obrigatóriu), hodi kontrola di’ak liután moras Covid-19, ne’ebé limita sirkulasaun ema no sasán sira, no halo konke Governu labele realiza atividade nasionál ne’e.
Ba servisus preparativu durante tinan rua ikus ne’e mak hanesan prepara ona mapa 452 Suku ba enumerasaun, Finaliza kestionário ho konsultasaun ho users no liña ministériu relevantes, realiza pílotu sensu no uza rezultadu ne’e hodi halo planu ba Sensu 2022. (*)