“Bankada CNRT hetan katak ekipa husi Ministériu Saúde ne’ebé ba halo vizita iha munisípiu Ermera mak lori variante Delta ne’e tama mai Dili”, dehan deputada CNRT, Bendita Magno, iha diskusaun renovasaun Estadu Emerjénsia (EE) iha plenária Parlamentu Nasionál, tersa (24/08).
Ho ida ne’e, saida mak Bankada CNRT ko’alia durante ne’e akontese daudauk ona, tanba Governu liuhusi Ministériu saúde deklara katak variante Delta tama ona Timor-Leste, la hatene variante ne’e tama husi ne’ebé, maibé derepente de’it mosu ona iha munisípiu Ermera, no ikus mai tama mai iha Dili.
Tuir informasaun ne’ebé Bankada CNRT hetan katak ekipa husi Ministériu Saúde ne’ebé ba halo vizita iha munisípiu Ermera mak lori variante Delta ne’e tama mai Dili.
Maibé hothotu nonook de’it, laiha ema ida mak hakarak foti responsabilidade, no to’o ikus, buat hotu tau todan ba povu nia leten, katak povu mak ba halo atividade ilegál iha fronteira mak lori Delta tama iha Ermera.
Tanba ne’e CNRT lamenta ho servisu Sentru Integrada ba Jestaun Krize tanba hamosu pániku iha komunidade nia leet hodi halo relatóriu loroloron no relata katak variante Delta mak tama ona mai iha Timor-Leste no hahú oho ona Timoroan sira.
Maske, Sentru Integrada ba Jestaun Krize halo relatóriu maibé nia relatoriu rasik ne’e kontradís rasik ho pániku ne’ebé sira lansa ba povu nia leet.
Tanba iha relatóriu ne’ebé sentru integrada ba jestaun krize fó sai, hatudu momoos katak laiha diferensa entre obitu sira ne’ebé liu tiha ona ho obitu foun ne’ebé SIJK deskonfia kauza husi variante Delta, tanba obitu sira hotu mai ho situasaun komún ida, katak moras sira ne’e mate tanba “sofre nanis ona moras grave” liu-liu pasiente sira ne’e sofre “failansu komplikadu iha órgaun prinsipál sira.
Maske, dadauk Sentru Integradu Jestaun ba Krize tenta buka atu ezajera kauza obitu ho variante Delta, maibé dadus estatístika kontinua hatudu katak laiha mudansa siknifikativa entre kazu pozitivu akumuladu no númeru obitu.
Iha dadus estatístika mós kontinua hatudu katak taxa mortalidade Covid-19 iha Timor-Leste mantein iha 0.3 porsentu, no taxa sobrevivénsia ka taxa rekuperasaun kontinua mantein iha 99.7 porsentu.
Enkuantu Bazeia ba dadus husi SIJK iha loron 23 Agostu 2021, hatudu katak total kazu akumuladu iha 14,403 ho obitu na’in 49, ka obitu iha 0.3 porsentu husi kazu akumuladu ne’ebé iha.
Nune’e Dadus ida ne’e konsistente ho dadus Covid-19 mundiál ne’ebé hatudu obitu iha 4.4 milhões husi totál kazu 212 milhões, katak taxa sobrivensia ba Covid-19 mantein entre 98-99 porsentu. Iha nasaun India ne’ebé sai moris fatin ba variante Delta, dadus estatístika hatudu katak taxa sobrevivénsia iha 99% ka husi kazu 32.5 milhões, totál ne’ebe rekupera iha 31.7 milhões.
Ba dadus estatístika iha Timor leste rasik, no mós dadus husi nasaun seluk no dadus mundiál kona-ba Covid-19, Bankada CNRT konsidera katak estensaun estadu emerjénsia ne’e sai tiha ona ábitu rotina ba polítiku sira atu kontinua sulan no prejudika povu nia moris.
Iha estensaun estadu emerjénsia ba dala sanulu-resin-tolu (XIII), Bankada CNRT ezije ba Governu atu fó sai dadus obitu durante tinan ida nian husi kazu naun-covid-19, ka obitu husi moras seluk nian, maibé Governu la fó sai dadus sira ne’e to’o ohin loron.
Iha fulan-abril tinan ida ne’e, Konsellu Kombatente Libertasaun Nasionál fó sai dadus katak iha tinan ida nia laran, husi 2020 to’o Marsu 2021, veteranu no membru klandestina ne’ebé rejista iha konsellu veteranu hamutuk besik na’in-500 mak mate tanba sofre moras oin-oin, maibé ida ne’e la hamosu pániku ba Governu, enkuantu Governu rasik maka hamosu fali pániku iha komunidade nia leet kona-ba perigu husi Covid-19 ne’ebé durante tinan ida tomak foin hamosu obitu na’in-49. (*)
