DILI – Futuru governasaun Aliansa Maioria Parlamentar (AMP) sei la involve partidu sira seluk liliu figura sira mai hosi frente diplomátiku, tanba rezultadu eleisaun antisipada hatudu AMP priense ona kriteria hodi forma governu mesak de’it. 

Maske nune’e, oras ne’e dadauk mosu preokusaun barak kona – bá destinu governasaun AMP nian katak sei la susesu, tanba iha indikasaun katak Prezidente Repúblika (PR), Francisco Guterres Lu – Olo sei vota veto Orsamentu Jeral Estadu governu foun ne’e, maibé prezidente AMP, Kay Rala Xanana Gusmão katak se PR Lu – Olo hakarak veto OJE governasaun AMP, nia tenke aprezenta rajaun legal no politika. 

“OJE ba ka lei ruma ba mak PR veta, ha’u nia alin Taur uluk mós prezidente. Nia maun Xanana mós uluk prezidente. Ne’ebé experiensia iha ne’eba katak atu veta tenke iha rajaun, nia tenke aprezenta fundamentu legal. Ami viola konstituisaun, viola lei ruma. Fundamentu politiku tanba saida mak . . . ne’ebé ha’u hanoin katak Lu – Olo sei hanoin didi’ak,” hatete Xanana liu hosi konferensia imprensa iha sede partidu AMP, Tersa (15/05). 

“Se nia ami hotu hili, ha’u mós tun ba fó apoiu ba nia atu sai prezidente repúblika, la’ós atu sai prezidente FRETILIN. Ha’u mós partisipa kampaña ne’ebé atu hili Lu – Olo nu’udar prezidente repúblika. Nia tenke hatudu mai ami nain rua katak nu’udar prezidente povu tomak nian. Nia labele hatudu frakeza atu rona tuir fali FRETILIN hanesan nia funsiona nafatin nu’udar prezidente FRETILIN. Ne’e ami la aseita,” esplika Xanana. 

“Ne’ebé ha’u hein. Ha’u hatene. Ami nain rua hatene katak Lu – Olo hasai tiha ona dotor direitu iha UNTL, maibé nia tenke prova. Aprezenta rajaun legal tanba saida? Ami viola saida? Aprezenta rajaun politika, tanba nia prezidente repúblika. Nia la’ós prezidente FRETILIN iha ne’eba, iha fatin hotu – hotu. Ami hein katak Lu – Olo sei labele monu ba tentasaun. Dalaruma ita nu’udar umanu ita bele monu ba tentasaun”.

Xanana hatutan, preokupasaun AMP kuandu ka’er ukun atu hare uluk povu nia moris.

“Ami seidauk hanoin ba to’o ne’eba. Prioriedade ami nian mak povu nia moris diak mak ami sei tau matan,” nia promete.

Iha fatin hanesan, portavoa partidu AMP atual prezidente Partidu Libertasaun Popular (PLP), Taur Matan Ruak katak governu unidade nasionál uluk iha Timor ne’e Kay Rala Xanana Gusmão mak ko’alia uluk.

“Nunka akontese, agora ita manan tan iha kadeira 34 ne’e la persija governu unidade nasionál,” esplika Matan Ruak.

Xanana mós haforsa tan katak la persija atu involve ema seluk iha formasaun governu foun ne’e.

“Untuk apa lagi,” haforsa Xanana.

Xanana garante katak sei la iha tan ona eleisaun antisipada, tanba rezultadu eleisaun antisipada hatudu AMP manan maioria.

Antes ne'e, José Ramos Horta deklara katak Kay Rala Xanana Gusmão sei lakon iha eleisaun antisipada ne'e, maibé saida mak Horta ko'alia ne'e halai sai tiha hosi komboiu (kareta api) nia dalan. No oras ne'e Horta deklara ona katak nia prontu apoiu governasaun foun ne'ebé sei forma hosi partidu AMP iha tempu badak. 

Entretantu, bazeia ba rezultadu provizóriu eleisaun antisipada ne’ebé Sekrétariadu Tékniku Administrasaun Eleitoral (STAE) ne’ebé submete ona ba Komisaun Nasionál Eleisaun (KNE) katak partidu AMP mak hetan votu barak liu hamutuk 309,015 (49.59%), partidu FRETILIN hetan votu 212, 974 (34.18%), Partidu Demokrátiku (PD) hetan votu 50, 034 (8.03%) no partidu Frente Dezenvolvimentu Demokrátiku (FDD) hetan votu 34,279 (5.50%). Rezultadu ne’e hatudu katak partidu ha’at (4) de’it mak priense bareira 4% iha eleisaun antisipada ne’e.

Dadus ne’e mós hatudu votu validu mak 623,156 (98.27%), votu nulu hamutuk 7,357 (1.16%), votu branku hamutuk 2,995 (0.47%), votu reklamadu hamutuk 598 (0,09%), votu rejeitadu hamutuk 20 (0,00%) no votu abandonadu hamutuk 28 (0,00%).

Entretantu, total votu validu iha eleisaun antisipada hamutuk 784,286 (100%), ema hamutuk nain 634,156 (80.86%) mak partisipa iha eleisaun antisipada ne’ebé kompostu hosi mane nain 325,868 (51.39%), no feto nain 308,288 (48.61%). No ema sira ne’ebé la partisipa iha eleisaun antisipada ne’e hamutuk 150,130 (19.14%).

Bazeia ba rezultadu ne’e fahe ba kadeira ho formula D’Hondt katak AMP hetan ona kadeira 34, FRETILIN hetan kadeira 23, PD hetan kadeira 5 no FDD hetan kadeira 3. (Oki)