Tempotimor (Dili) – Observadór polítika husi Universidade Dili lamenta tebes ho átu Parlamentu Nasionál nian ne'ebé kontinua kansela viajen Prezidente Repúblika (PR) nian ne'ebé atu ba Nova Iorke, partisipa Asembleia Jerál ONU.
"Ita agora ne'e interdependensia hela, katak iha orgaun ida ho orgaun seluk laiha komunikasaun ne'ebé di'ak ba malu," dehan observadór polítika Francisco Mausoro iha kampus UNDIL, Tersa (17/09/19).
Tuir Mausoro, átu ne'ebé mak Parlamentu Nasionál hatudu ne'e ladi'ak. "Átu ne'ebe mak Parlamentu Nasionál halo ne'e la di'ak. Tanba laiha interese ba povu. Tanba ne'e, tenke iha interese ba povu hodi rezolve problema ne'ebé mak kro'at iha povu nia moris. Ita presiza hatudu lisaun ne'ebé di'ak ba ita nia povu," Francisco afirma.
Nia akresenta, atu halakon átu hirak ne'e, Prezidente Repúblika tenke fó posse ba membru Governu ne'ebé kontinua pendente.
Parlamentu Nasionál, kansela viajem PR nian ba Nova Iorke iha Segunda (16/09/19), liuhusi rezultdu votasaun a favor 20 kontra 27 no abstensun ida.
Tempotimor (Dili) – Parlamentu Nasionál (PN), Tersa (17/09/19) aprova iha faze jeneralidade ba Orsamentu Privativa ba Parlamentu Nasionál ho montante tokon US$ 17.9 ba tinan 2020.
Iha debate jeneralidade ba Orsamentu Privativa ne'e, Prezidente Parlamentu Nasionál, Arão Noe de Jesus da Costa Amaral katak, planu inisiál ne'ebé mai husi komisoens sira hotu, submete mai Konsellu Administrasaun PN kuaze tokon ruanulu resin.
"Osan ne'ebé mak submete mai ne'e, kuaze Millioens US$ 20 resin. Ne'ebé, ami konsege lori to'o mai iha Konsellu Administrasaun PN nian, depois konsege halo diskusaun no reduz. Ikus mai hetan millioens US$ 17,9 ba planu orsamentu ne'ebé mak aprezenta iha plenaria hodi debate," dehan Arão Noe iha PN, Tersa (17/09/19).
Husi totál orsamentu ne'ebé PN iha, konsege hetan ona aprovasaun iha faze jeneralidade ba projeitu rezolusaun PN numeru 35/V (II), husi deputadu 51 ho votus a favor 35, abstensun 12 no kontra 4.
Tempotimor (Dili) – Vise I Prezidente Parlamentu Nasionál, Maria Angelina Sarmento katak, polítika Aliansa Mudansa ba Progressu (AMP) nian, kona-ba reduz dezempregu hodi kria kampu servisu ba Timoroan 60.000 kada tinan mak la konsege, Governu bele revè.
"Governu presiza halo ezersisiu para haree filafali sira nian previzaun kona-ba 60.000 kampu servisu kada tinan ne'e ideál ka lae? Se prosesu polítika ne'e la'o, ita haree katak iha impedimentu espetativa ne'ebé mak iha, liuhusi ita nia promesas sira ne'ebé hato'o iha kampañia eleitorál," dehan Maria Angelina iha PN, Tersa (17/09/19).
Nia dehan, Governu bele revè fali nia polítika ne'e bainhira imposivel atinje. "Governu la sala revè fali nia polítika ida ne'e. Katak, imposivel atu alkansa 60.000 kampu servisu kada tinan. Ho razaun mak ministru kompetente seidauk iha fatin. Entaun, sira labele ezekuta tanba iha lei organika Governu fó limitasaun ba ministru, hodi ezekuta husi millioens ida to'o millioens lima," Maria Angelina esplika.
Nia afirma, bainhira Governu hanoin politika 60.000 ne'e la ideal bele revè. "Ha'u hanoin, se Governu hanoin polítika ne'e la'ós ideal, bazeia ba promesas kampañia eleitorál bele revè. Ha'u hanoin la sala buat ida. Importante mak oinsá la'o tuir nafatin programa Governu nian. Kona-ba númeru ne'e ita bele halo mudansa, bazeia ba realidade ne'ebé mak andamentu polítika ne'ebé mak ita infrenta," dehan Vise I PPN ne'e.
Tempotimor (Dili) – Ohin, Segunda (16/09/19) deputadu sira husi bankada Governu iha Parlamentu Nasionál (PN), blokeia viajen Prezidente Repúblika (PR).
Proposta kona-ba viajen PR ba partisipa Asembleia Jerál UNO iha Nova Iorke, la pasa ho rezultadu 27 vota kontra, 20 a favor ho 1 abstein. Ho ida ne'e, proposta la liu, no dala ida tan PR labele halo viajen ba rai liur.
Vise II Prezidente Parlamentu Nasionál, Luis Roberto da Silva hatete, AMP vota kontra tanba Prezidente Repúblika seidauk rezolve impase polítika iha rai laran.
Iha Jullu 2018, bainhira Primeiru Ministru VIII Governu Konstitusionál, aprezenta lista naran nain sia (9) nu'udar kandidatu membru Governu sira, Prezidente Repúblika (PR) Francisco Guterres Lú Olo hanesan mós Prezidente FRETILIN rejeita, sem esplikasaun klaru kona-ba kandidatu nain sia (9) ne'e.
Deputadu AMP hatudu sira-nia kbiit, hodi vota kontra viajen PR hodi ba partisipa Asembleia Jerál UNO iha Nova Iorke. Ho ida ne'e, ba dala barak ona proposta viajen PR nian ba rai liur labele realiza, tanba to'o de'it iha Parlamentu Nasionál.
Tempotimor (Dili) – Forum ONG Timor-Leste (FONGTIL) konsidera Membru Governu (MG) ne'ebé to'o oras ne'e seidauk kompleitu sei la afeta ba ezekusaun Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2020. Tanba la'ós ministru mak jere, maibé ekipa téknika sira.
"Estrutura hanesan iha Timor ne'e, la presiza membru Governu liu 30 ba leten. Maibé, ita nia kondisaun mak ne'e. Ita iha problema rekursu umanu,” dehan Diretór Ezekutivu FOGNTIL, Daniel Soares do Carmo iha Balide, Tersa (10/09/19).
Iha fatin hanesan, Program Manajer ASIA Justice And Right (AJAR), Inocencio Xavier katak, membru Governu ne'ebé inkompleitu ne'e presiza polítika ida servisu hamutuk hodi modifika estrutur
"Presiza servisu hamutuk, hodi modifika estrutura ida boot ba estrutura ida kiik. Harii mak ministru koordenador depois divizaun téknika mak halo barak. Tanba, Ministru barak tékniku mos barak liu, gasta osan boot. Entaun, ita hasa'e koñesimentu ba diretór sira liuliu ba téknika implementadór sira, tanba ita presiza implemetadór la'ós desizór," dehan Inocencio.
Tempotimor (Díli) – Komisaun Permanente iha Parlamentu Nasionál (KPPN), Segunda (09/09/19) fó votus pezar ba saudozu Lucas da Costa ‘Rama Metan’ ne'ebé hakotu nia-iis iha Hospitál Nasionál Guido Valadares (HNGV), Kinta (05/09/19) dader semana liubá.
Votus pezar ba saudozu Lucas da Costa ‘Rama Metan’ ne'e, a favor 19 kontra no abstensaun zero.
Tuir informasaun ne'ebé www.tempotimor.com asesu katak, Parlamentu Nasionál sei presta omenajem ikus ba saudozu Lucas da Costa ‘Rama Metan’ iha Parlamentu Nasionál ohin lokraik tuku 02.50 iha salaun plenaria Parlamentu Nasionál.
Tempotimor (Díli) – I Viseprezidente Parlamentu Nasionál (VPPN), Maria Angelina Sarmento husu Prezidente Repúblika (PR), atu labele halimar iha polítika.
Ezijensia ne'e, VPPN hato'o relasiona ho situasaun membru VIII Governu ne'ebé kontinua inkompletu.
"Koligasaun Aliansa Mudansa ba Progresu (AMP) nia pozisaun mak mantein ho lista ne'ebé aprezenta ona ne'e. Maibé, Prezidente Repúblika mak tenke invoka razaun ida forte, tanba saida mak impede lista pendente,” hatete Maria Angelina ba jornalista, Segunda (09/09/19) iha Parlamentu Nasionál.
Nia dehan, ema hotu akompaña bainhira Tribunál Rekursu rasik hasai ona sertidaun katak individu sira ne'ebé kandidatu an ba membru Governu, la kompete krime kontra estadu.
Konstituisaun, tuir Maria Angelina preve bainhira desizaun tribunál seidauk fó sai, laiha ema ida mak bele julga ema seluk tuir interese.
"Ita nia konstituisaun RDTL mós rekoñese prejunsaun inosensia. Kuandu seidauk iha desizaun finál husi tribunál, ema sira ne'e sei inosente. Ida ne'e mak PR presiza tetu. Labele halimar iha polítika de'it, maibé presiza mós ema hira ne'e nia dignidade, perante ba públiku. Tanba ne'e, hanesan sansaun ida ona ba ema sira ne'e dehan katak ema sira ne'e kriminozu," tenik Maria.
VPPN ne'e mós dehan, bainhira tribunál seidauk fó sai desizaun, laiha forsa polítika ida ne'ebé foti tribunál nia fatin hodi julga ema.
.