Login to your account

Username *
Password *
Remember Me

Tempotimor (Dili) - Parlamentu Nasional (PN) deside hodi hasai imunidade deputadu bankada Partidu Demokratiku (PD) Antonio da Conceição ne’ebé sai arguidu ba kazu partisipasaun ekonomia.

Deputadu Antonio “Kalohan” sai arguidu ba kazu ne’ebé nia komete bainhira sei assume pasta nu’udar Ministru Komersiu Industria no Ambiente iha VI Governu Konstitusional.

Iha 13 Jullu 2019, Tribunal Distrital Dili (TDD) hato’o notifikasaun ba PN ho númeru NUK0075/17PGGCC ne’ebé deklara katak deputadu António nu'udar arguidu no husu atu PN hasai ninia imunidade hodi bele ba hatan iha tribunal.

"Prosesu ne'e tama iha Parlamentu Nasional iha loron 13 Jullu 2019, ne'ebé tribunal husu ba PN atu halo suspensaun ba mandatu deputadu António hodi nune'e bele tuir julgamentu iha Tribunal Munisípal Dili iha loron 2 Dezembru 2019, Segunda tuku 9:30 OTL," dehan deputadu Francisco Vasconcelhos ne’ebé lee sai relatoriu husi Komisaun A liu husi plenaria PN, Tersa (15/10/2019).

Iha relatóriu pareser ne'ebé mak komisaun A aprezenta iha plenária, kazu ne’ebé Kalohan komete akontese iha tinan 2014.

"Akuzasaun ba deputadu efetivu ne'e iha 2014 bainhira deputadu ne'e rasik asume pasta hanesan Ministru Koméraiu Indústria no Ambiente, hahú iha 2012," informa deputadu Vasconcelhos.

Liu husi prosesu votasaun, deputadu na’in 27 vota a favor, na’in 13 vota kontra, no na’in 2 vota abstensaun.

"Nune’e deputadu António da Conceição hetan autorizasaun husi PN hodi ba partisipa iha audiénsia julgamentu tuir ajenda ne'ebé mak iha," deklara Prezidente Parlamentu Nasional Arão Noé de Jesus da Costa Amarál.

Entretantu, iha prosesu ida ne’e, deputadu Antonio ne’ebé iha eleisaun Prezidensial 2017 kandidata an ba Prezidente Repúblika ne’e la marka prezensa.

Tempotimor (Dili) – Bankada opozisaun FRETILIN sadik Bankada Aliansa Mudansa ba Progresu (AMP) atu hatama rekerimentu ba Komisaun Inkéritu Parlamentar (KIP) kona-ba Ró Haksolok para FRETILIN subskreve.

"Se imi dehan Ró Haksolok la mai, entaun ita sakrifika de'it estadu no osan estadu billaun $13 atu husik hela ka? Ha'u husu maluk Aliansa Mudansa ba Progresu hatama rekerimentu ba Komisaun Inkeritu Parlamentar (KIP) atu FRETILIN subskreve. Ita tenke hahú buka hatene prosesu kontratu inisiál ne'e. Kontratu konstrusaun ka kontratu kompra e venda ne'e, se mak halo ajustu direitu," deklara Prezidente Bankada FRETILIN, Aniceto Guterres iha plenária PN, Tersa (15/10/19).

Entretantu, Prezidente Komisaun C Parlamentu Nasionál, Maria Fernanda Lay ne'ebé trata asuntu Finansas Públika dehan, osan ne'ebé estadu Timor-Leste lakon ona ba Ró Haksolok hamutuk millaun $16.

"Kalkulasaun osan ne'ebé mak gastu ona ba konstrusaun Ró Haksolok hamutuk millaun $16, ne'ebé selu tiha ona %70 ba Ró Haksolok. Nune'e mós ba pontoens %50. Ami hakfodak haree pontoins tanba momentu ne'e ha'u la hatene saida mak pontoins. Maibé, bainhira ami haree besi boot hanesan ho Ró ne'e tolu," dehan Fernanda Lay.

Nia parte afirma katak, kontrusaun fízika ba Ró Haksolok iha ona %70, inklui autoriedade RAEOA halo ona pagamentu.

"Iha konstrusaun fízika ba Ró-ahi Haksolok rasik, to'o ona %70 no pagamentu rasik halo ona husi RAEOA, estaleiru ne'ebé kuaze %90 ba kustu totál kontrusaun ne'e. Maibé, konstrusaun Ró-ahi Haksolok la tama iha aset estadu Timor-Leste nian, hanesan estaleiru Atlantic igel ninian seidauk rejistu iha aset Timor-Leste nian," dehan Lay.

Tempotimor (Dili) – Deputadu opozisaun iha Parlamentu Nasionál husu ba Governu daualu ne’ebé lidera husi Primeiru Ministru Taur Matan Ruak, atu hatudu rezultadu serbisu loron 100.

Deputadu husi Bankada FRETILIN, Dario Madeira sisi promesa Governu bainhira simu pose katak sei halo esforsu hotu-hotu iha loron 100, hodi hatudu rezultadu ba povu Timor-Leste.

“Ha’u reprezenta (povu) iha Parlamentu Nasionál ida ne'e, hakarak atu ko'alia tanba tempu mós besik ona. Orsamentu ba tinan 2020 atu mai ona PN, atu tama ba diskusaun,” Dario deklara iha PN, Tersa (15/10/2019).

Hanesan deputadu ne’ebé durante ne’e tuun ba hala’o kontaktu eleitorál iha baze, Dario hatete, nia sempre simu pergunta barak kona-ba kestaun ne’e.

Tanba ne’e, nia dehan, nu’udar reprezentante povu, nia iha obrigasaun ida atu husu tutan ba Governu kona-ba promesa ne’ebé halo ona.

“Hahú formasaun Governu (VIII) Señor Ministru sempre koalia katak “ami sei halo esforsu hotu-hotu iha 100 dias ami sei hatudu rezultadu,” dehan Dario hodi repete promesa ne’ebé Governu fó.

Maibé, nia hatutan, ohin loron povu husu rezultadu serbisu loron 100 mak ne’ebé?.

“Halo favor hatudu ba votante sira par sira mós bele hatene ida ne'e,” dehan nia.

Deputadu ne’e dehan, promesa ba loron 100 ne’ebé Governu AMP fó to’o ohin loron prejudika nafatin povu, liuliu iha área  Saúde, Bee-moos, Agrikultura, no Infraestrutura.

“Área hirak ne’e iha baze sei nafatin sai problema,” dehan nia.

Tempotimor (Dili) – Prezidente Parlamentu Nasionál (PPN) Arão Noé de Jesus da Costa Amarál konsidera, akontesimentu ema sivíl ho motor ne'ebé bele tama iha área kampu aviasaun Internasionál Nicolau Lobato, nuudar problema boot ba Timor-Leste.

“Akontesimentu ne'e fó duvidas boot ba estranjeiru sira atu mai vizita Timor-Leste,” PPN hatete iha Parlamentu Nasionál, Tersa (15/10/19).

Nia dehan, loloos akontesimentu ne'e, labele akontese. Tanba, nia impaktu boot ba ema atus resin ne'ebé iha hela aviaun laran.

"Asuntu la'ós atu investiga dei't suspeitu. Maibé, investiga mós ema ida fó autorizasaun bele tama iha fatin ne'ebá. No tama husi ne'ebé?" PPN ne'e afirma.

Arão husu ba Ministru Interiór para bele fó atensaun no investiga seguransa sira iha aeroportu. Tanba saida mak husik joven ne'e, tama to'o iha área ne'ebé loloos nia labele tama no perigozu.

"Akontesimentu ne'e sai problema boot ba nasaun Timor-Leste. Satán ita nia kampu aviasaun ne'e internasionál.  La'ós aviaun iha timor dei't mak semo iha ne'ebá," esplika Arão.

Ba relasaun internasionál, tuir PPN, akontesimentu ne'e grave tebes. Tanba, halo ona duvidas boot  ba estranjeiru atu tama mai Timor-Leste, bainhira iha situasaun sira hanesan ne'e.

PPN ne'e subliña, tenke foti sansaun ba joven ne'ebe tama ba kampu aviazaun no investiga seguransa iha fatin ne'ebá. Nia dehan, seguransa sira tenke responsabiliza para iha future, labele akontese tan.

"Ba jestaun sira iha aeroportu, responsabiliza ba akontesimentu ne'e. Frakeza iha liña seguransa nian entaun presiza haforsa. Se lae duvidas ba estranjeiru sira atu mai vizita nasaun Timor-Leste," tenik PPN.

Tempotimor (Dili) – Ministru Reforma Lejislativa Asuntu Parlamentar (MRLAP), Fidelis Manuel Leite Magalhães hatete, lei fó dalan ba opozisaun iha Parlamentu Nasionál (PN) atu vota a favor ka kontra ba OJE 2020.

"Ne'e demokrásia. Vota a favór ka kontra konforme. Maibé, dezenvolvimentu la'o nafatin. Governu mai ho orsamentu, mai diskusaun no debate. Tanba, Governu tenke kumpri nia dever hanesan ezekutivu, para atu lori dezenvolvimentu," dehan Fidelis iha PN, Tersa (15/10/19).

Governu, iha Tersa loraik sei aprezenta Orsamentu Jerál Estadu (OJE) tinan 2020, ba Parlamentu Nasionál (PN). Ba tinan 2020, Governu sei deskute no debate orsamentu hamutuk billiaun $1.95 ho PN para hetan aprovasaun.

"Agora, orsamentu ne'e mak opozisaun diskorda, ne'e direitu opozisaun nian. Ha'u husi Governu laiha komentáriu ruma. Atu konkorda ka la konkorda ne'e la'ós kestaun. Tanba, ha'u nia opiniaun ba asunte ne'e la importante. Tanba ne'e, pozisaun polítika bankada nian," nia afirma.

Governante ne'e hatutan, antes ne'e Bankada Demokrátika iha PN deklara katak sei vota kontra ba OJE 2020. "Bankada opozisaun liuliu Bankada Demokrátika proklama tiha ona atu vota kontra. Se sira hola pozisaun ida ne'e. Sira nia direitu tomak. Konstituisaun mak fó dalan," Fidelis dehan.

Tempotimor (Dili) – Bankada Uniaun Demokrátiku Timorense no Frente Mudansa (UDT/FM)  iha Parlamentu Nasionál (PN) husu autorizasaun Parlamentu Nasionál (PN) hodi kada deputadu no deputada sira, apoiu foos saku rua ba vítima inséndiu ne'ebé akontese iha Munisípiu Ermera.

"Ita seidauk fó atensaun másimu ba vitima sira iha inséndiu ne'e. Ha'u mós preokupa tebes. Ha'u  husu, se bele karik ita deputadu sira mós bele kontribui foos saku ida ka rua kada deputadu, hodi apoiu ita nia maun alin sira ne'ebé sofre husi dezastre naturais," dehan deputadu UDT/FM, Gilman Exposto iha plenária PN, Segunda (14/10/19).

Hatan ba deklarasaun ne'e, Prezidente Parlamentu Nasional (PPN) Arão Noé de Jesus da Costa Amarál katak sei lori ba reuniaun lideres bankada hafoin deside.

"Ida ne'e mós hanoin di'ak ida. Entaun, ami sei lori asuntu ne'e ba reuniaun lideres bankada iha Kinta mai agora. Depois, ami sei deside opsaun saida mak Parlamentu Nasionál bele hola ho kualidade ajudus umanitáriu," tenik Arão Noé.

Alende ne'e, PPN  ne'e mós husu ba Governu atu tau atensaun sériu hodi fó apoiu ba vítima husi inséndiu ne'e rasik.

Tempotimor (Dili) – Mália da Costa, estudante Ensinu Sekundária Colégio (ESC) São Paulo São Pedro Aileu, Segunda (14/10/19) durante oras ida nia laran, asume knaar hanesan deputada.

Inklui deputadu, Mália sai mós Prezidente Bankada Partidu Demokrátika (PD) iha uma fukun Parlamentu Nasionál. Durante asume ninia pasta, Mália hanesan deputada iha PN espresa nia sentimentu triste, relasiona ho situasaun ambientál iha Kapitál Dili.

"Ha'u nu'udar labarik feto ida, ha'u sente triste ho situasaun meiu ambiente, ne'ebé oras ne'e ema barak ladún iha konxiénsia hodi sunu rai arbiru. Tanba ne'e, nia impaktu ba iha futuru bainhira tempu udan halo rai monu no estrada sira ne'ebé sai estratéjiku ba viajem pasajeiru sira nian, inklui ba labarik feto sira iha tempu ba eskola," espresa Mália da Costa iha plenária bainhira nia hato'o ninia intervensaun.

Iha plenária ne'e, Mália fó mós ninia sujestaun ba Parlamentu Nasionál atu haforsa liután lei tara-bandu ne'ebé implementa ona iha suku sira.

"Husu ba PN atu haforsa liután lei tara-bandu ne'ebé estabelese ona iha suku sira, tanba realidade hatudu katak ema kontinua sunu rai, ne'ebé rejulta ahi han komunidade nia uma kuaze 100 resin, animal no rikeza iha Munisípiu Ermera,” nia esplika.

Nia afirma, iha Konstituisaun RDTL artigu 61 kona-ba Meiu Ambiente, tanba ne'e ema hotu iha direitu moris di'ak iha ambiente no familiar liután, tanba ne'e atu solusiona kestaun ne'e iha pontus importante haat.

"Pontus importante haat man hanesan, Fó importánsia hodi rezolve mudansa klímatika, aplika polítika iha nivél nasionál, presiza iha rekursu umanu ne'ebé di'ak hodi apoiu nai ulun sira, no ikus liu mak labarik feto sira presiza hetan oportunidade hodi espresa nia opiniaun hodi halo desizaun ba mudansa klimatika no ambientaál," dehan Mália.

Tempotimor (Dili) – Estudante hamutuk 53.101 husi Ensinu Báziku (EB), Ensinu Sekundáriu (ES) Jerál no Tékniku Vokasionál husi munisípiu 13, sei partisipa iha Ezame Nasionál (EN), ne'ebé sei realiza iha Segunda (14/10/19).

"53.101 estudante ne'ebé kompostu husi Ensinu Baziku ho Ensinu Sekundariu Jerál no Tékniku Vokasionál mak sei tuir Ezame Nasionál iha tinan ida ne'e," informa Ministra Edukasaun, Juventude no Desportu (MEJD), Dulce de Jesus Soares iha seremonia distribui matéria pontus Ezame Nasionál ba 13 munisípiu, iha edifísiu Imprensa Nasionál Timor-Leste (INTL), Kolmera, Sesta (11/10/19).

"INTL entrega ofisiálmente matéria pontus Ezame Nasionál mai Ministériu Edukasaun hodi bele halo distribuisaun ba munisípiu hotu, nune'e bele desloka fali ba Postu Administrativu hodi prepara ba Ezame Nasionál, ne'ebé komesa iha loron Segunda feira oin mai," nia esplika.

MEJD hato'o lia menon ba inan-aman, profesores no komunidade sira hotu, hodi bele fó apoiu espasu no hakmatek ho nune'e estudante sira bele halo preparasaun di'ak liután ba Ezame Nasional tinan ida ne'e.

Tempotimor (Dili) – Prezidente Komisaun E Parlamentu Nasionál (PN), Deputadu Abel Pires konsidera, liña eletrisidade iha área rurál kuaze di'ak ona. Maibé, bee moos sei sai preokupasaun.  

"Iha bee moos nian mak sei preokupa tebes. Iha kapitál Dili de'it sei falta bee moos. Tan ne'e presiza halo eskala seriu liu iha parte bee moos nian, depois mak ba estrada no liña eletrisidade," informa Abel iha Parlamentu Nasionál, Kinta (10/10/19).

Nia rekoñese, infraestrutura báziku kada tinan preokupa hela dei't atu hadi'a. Tantu iha munisípiu no suku balun ne'ebé seidauk di'ak. Maibé, espera ba tan tinan ida rua, garante ona sei asesu hotu," nia promote.

Tuir Abel, durante ne'e, Austrália mós fó sira-nia suporta boot ba infraestrutura estrada rurál, liuhosi programa estrada ba dezenvolvimentu. Tan ne'e, nia dehan, sei garante la'o neineik sei di'ak hotu.

Tempotimor (Dili) – Komisaun F ne'ebé trata asuntu saúde, seguransa sosiais no igualidade jéneru semana oin sei ba foti dadus kona-ba vítima sira ne'ebé iha semana semana liubá, hetan afetadu inséndiu iha Munisípiu Ermera, Likisa, Aileu no Bobonaro.

"Ohin, ami mós ko'alia kona-ba akontese ahi han uma iha Ermera, Likisa, Aileu no Bobonaro. Parlamentu Nasionál liuhosi reuniaun lideres bankada nian, preokupa ba dezastre ne'e. Tan ne'e, Komisaun F iha semana oin, sei ba baze hodi haree situasaun ne'e no rekolla dadus," tenik Prezidente Parlamentu Nasionál,  Arão Noé de Jesus da Costa Amarál, iha PN, Kinta (10/10/19).

Nia afirma, bainhira dadus iha ona, PN sei halo audiénsia ho Governu liuliu ministériu tutela, hodi apoiu vítima sira.

"Komisaun ba foti dadus akontesimentu ne'e tomak para ita haree nesesidade saida mak populasaun sira presiza, nune'e para halo audiensi ho governu liu-liu ministériu ne'ebé tutela ba bele fó asisténsia tanba agora besok ona udan, entaun presiza iha uma mohon ba vítima sira ne'ebé sofre husi inséndiu ne'e" dehan Arão.

 Hein Investigasaun

Alende ne'e, Governu liuhosi Sekretáriu Estadu Protesaun Sivíl (SEPS) fó ona apoiu emerjénsia ba vítima hamutuk 199 husi Munisípiu Ermera, Likisa, Aileu no Bobonaro ne'ebé afetadu husi inséndiu.

"Dezastre Naturais iha Munisípiu Ermera, Likisa, Aileu no Bobonaro dadus atuál hamutuk 572. Husi dadus hirak ne'e, ita fó ona apoiu emerjénsia iha 199. Sei kontinua iha levantamentu dadus," dehan Sekretáriu Estadu Protesaun Sivíl (SEPS), Alexandrino dos Santos iha Palásiu Governu, Kuarta (09/10/19).

Tuir SEPS katak, kazu inséndiu ne'ebé akontese iha Ermera hola parte ona krime ambientál. Tanba ne'e, sei hein investigasaun.

"Kazu inséndiu ne'e ita servisu hamutuk ho PNTL ne'ebé fó ona ordem no kontaktu ona mós ba Sekretáriu Estadu  Ambiente (SEA), hodi haree. Tanba sunu rai, ema ida de'it nia hahalok iha vítima kuaze atus resin. Tanba ne'e, tama ona iha krime ambientál. Nune'e ita koopera ona ho PNTL hodi halo investigasaun" dehan SEPS.

Darwin_Optic

Popular

Error: No articles to display

.

Contact us

Palapasu
Dili, Timor-Leste
+670 7723 4852
+670 7728 1698
http://www.tempotimor.com

Kalendariu Arkivu

« April 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30          

Tempo Timor Networks

Online Counter