Gastu ne’ebé governu halo ba infrastrutura iha rai-laran boot liu montante ida ne’e husi tinan-2007 to’o ohin loron. Nune’e mós, to’o tinan-2020, governu Timor-Leste halo ona tusan hamutuk tokon US$574.6 husi rai li'ur hodi halo projetu infrastrutura sira.
Nee duni, liuhusi deklarasaun bankada, FRETILIN husu, hafoin gasta osan dolar billiaun ba billiaun iha tinan 12 nia-laran atu hadi'ak estrada, valeta no infrastrutura sira seluk, tanbasá sei akontese inundasaun iha Dili laran no iha fatin seluk iha rai laran.
Bee tama komunidade sira nia uma, hoban no estraga sira nia sasán barak no sira nia hela fatin tanba fallansu polítika.
Iha média sosiál, lider balu ba si'ak no fó sala ba komunidade sira atu labele hela iha fatin balu tanba sira hela taka dalan ka hela taka bee dalan.
"Foin mak hakfodak ba fó sala ba povu, maibé iha tinan 12 bainhira kaer ukun, haluha tiha atu hatur polítika adekuada hodi evita problema sira ne’ebé ita hasoru ohin loron," haktuir iha deklarasaun Bankada FRETILIN.
Loos duni, povu balu harii uma iha fatin ne’ebé tuir loloos labele harii hela fatin ba. Maibé komunidade sira halo ida ne’e tanba hafoin gasta osan billaun US$12-resin, iha tinan 12 ne’e nia laran.
Governu falla atu hamosu polítika abitasaun ka kebijakan perumahan ida ba rai ne'e. Ida ne’e fó liberdade ba komunidade atu ba harii sira-nia uma tuir sira-nia hakarak no sira kbiit tanba laiha polítika ida atu regula abitasaun no garante kualidade ba povu nia hela fatin.
Polítika no planu ne’ebé di'ak de'it mak sei la hamosu inundasaun tan fahe espasu atu ema hela iha fatin ne’ebé sira bele hela no husik fatin bee nian ba bee dalan no espasu ba halibur bee.
"Ukun nain sira fase liman se problema inundasaun ne’e ita fó kulpa de'it ba komunidade sira no fó kulpa ba fenómena natureza de'it", dehan iha deklaraun ne'e.
Razaun loloos mak problema sira ne’e nafatin tanba hafoin kaer ukun tinan 12 no gasta osan liu billaun US$12, governu ne’ebé kaer ukun fallla atu kria kondisaun adekuadu en termu infrastrutura, polítika, planu no programa ne’ebé di'ak.