Print this page

Kardeal Dom Virgílio Sai Orgullu ba Povu Timor-Leste

By August 28, 2022 1286
Biapu na'in-21, inkluindu Arsebispu Arkedioseze Metropolitana Dili, Dom Virgílio do Carmo da Silva tuir hela serimónia investidura ne'ebé prejide husi Papa Francisco iha Uma Boot Igreja Basilika São Pedro Vaticano Roma, sábadu (27/08). Biapu na'in-21, inkluindu Arsebispu Arkedioseze Metropolitana Dili, Dom Virgílio do Carmo da Silva tuir hela serimónia investidura ne'ebé prejide husi Papa Francisco iha Uma Boot Igreja Basilika São Pedro Vaticano Roma, sábadu (27/08). Foto Suplay

Tempotimor Dili)-Katólika iha Mundu Papa Francisco ne’ebé hili Arsebispu Arkedioseze Metropolitana Dili, Dom Virgílio do Carmo da Silva, sai kadeal dahuluk Timor-Leste nian hafoin ukun-an iha tinan 20. Ba konfiansa ne’ebé hetan konsege públika husi Papa Francisco rasik iha loron 29 fulan-maiu 2022.

Ho konfiansa ne’ebé fó hanesan orgullu ba povu Timor-Leste nian, maske nasaun ne’ebé ki’ik iha mundu liliu iha rejiaun Aziatiku nian, maibé ho fiar sarani katóliku sira konsege dada atensaun husi líder igreja katólika iha Mundu Papa Francisco hodi fó konfiansa ba timoroan rasik sai Kardeal.

Tanba ne’e povu Timor-Leste fó obrigadu ba Papa Frnanncisco ho konfiansa ne’ebé atribui ona ba Dom Virgilio do Carmo da Silva. Nune’e iha loron 27 agostu 2022, serimónia investidura ba Kardeál na'in-21 ne'ebé prejide husi Santa sé Amu Papa Francisco iha Igreja Basilika São Pedro Vatikanu-Roma.

Tuir komunikadu Imprensa ne'ebé www.tempotimor.com asesu husi Gabinete Prezidente Repúblika José Ramos Horta katak, dadauk Amu Papa Fransisco ofisilamente hala’o konsultóriu ordiáriu públiku (investidura) ba bispu na-in-21, inklui Arsebispu Arkedioseze Metropolitana Dili, Dom Virgílio do Carmo da Silva sai kardeál dahuluk iha Timor-Leste nian.

Ba Kardeál na’in-21 ne’ebé hetan investidura kompostu husi kardeál foun na'in-ualu (8) husi Europa, neen (6) husi Ázia, rua (2) husi Áfrika, ida (1) husi Amérika Norte, haat (4) husi Amérika Sentrál no Latina Amérika nian no ida mak husi Timor-Leste.

Iha serimónia investidura ne’e hala’o iha Uma Boot Igreja Basilika São Pedro Vatikanu Roma, ne'ebé partisipa direita husi líder mundiál balun inkluindu Timor-Leste nian ne'ebé reprezenta husu Enviadu Espesiál Extraordináriu Prezidente Repúlika J.R.H, Kay Rala Xanana Gusmão, nomós padre no madre inklui sarani lubun ida husi nasaun oioin.

Husi kardeál na'in-21 ne’e, na-in-16 mak idade menus husi ualu-nulu (80), no sira mak sai nu’udar kardeál eleitór ba eventuál konklave, iha ne'ebé prosesu nomeasaun ne’e tuir evolusaun istorika ho natureza juríka Kardeál sira ne'e sei hala’o sira-nia funsaun atu hamutuk ho amu papa hodi hala’o servisu Uma Kreda nian hodi serbi Sarani no Igreja Katólika.

Prosesu husi serimónia investidura ida-ne'e mak Papa Fransisco deside oferese kadeli kardinalísiu nomós halo sira-nia juramentu hodi koloka barrete (chapeu com 3 ou 4 pontas) iha sira-nia ulun, no chapéu (barrete) ne’e hola parte iha vestimenta litúrjika nu’udar sinál dignidade kardinalatu ho nia siknifikadu hala’o misaun Jesus Cristo nian ho korajen no barani fakar nia raan hodi tane nafatin fe kristaun no doutrina sira hodi “sai roman ba sarani tomak Maromak nian”.

Hafoin serimónia investidura, Papa Fransisco husu ba kardeál sira atu servisu maka’as hodi ajuda papa no sai roman ba sarani tomak Maromak nian.

“Ita reza atu kardeál foun sira tulun ha'u iha ha'u-nia misaun nu'udar Bispu Roma nian ba povu tomak Maromak nian,” dehan Papa Francisco liuhosi komunikadu Imprensa ne'ebé www.tempotimor.com asesu husi Gabinete Prezidente Repúblika José Ramos Horta, domingu (28/08).

Ho haraik titulu kardeál husi Papa Francisco ida-ne'e maka hahú iha momentu ne’e kardeál sira sei bolu ho títulu apelativu Sua Eminência Reverendíssima.

Husi Ponto de vista geográfico, Cardeais sira ne’ebé iha mai husi kontinente: Etimologia e evolução Histórica Liafuan kardeál ne’e mai husi lian latin “Cardo” ho lian portugués karik hanaran “cerneira” ne’ebé sai hanesan sentru ba rotasaun ou sai hanesan pontu sentrál ba akordu ida.

Ba Sua Eminência Reverendíssima Dom Virgílio do Carmo da Silva konsidera kargu kardeál ne'ebé nia simu husi amu Papa ida-ne'e nu’udar ksolok foun ba istória Igreja Katólika Timor-Leste no sarani tomak, hafoin Timor-Leste selebra tinan 500 ezisténsia doutrina Katólika nian iha Timor-Leste.

“Ohin momentu solok ida-ne’e la’ós ba ha’u de’it, maibé solok ba Igreja no povu Timor-Leste. Ne’e duni kardeál ida-ne’e orgullu ida ba povu Timor-Leste nian tomak”, dehan Dom Virgílio.

Tanba ne'e, konvida povu liliu srani tomak iha Timor-Leste atu agradese ba Maromak nia ksolok boot ne’ebé nia haraik ba uma Kreda no ba povu Timor-Leste.

“Ne'e duni mai ita haksolok nafatin ba Na’i Maromak ninia bolu no  hodi hala’o ita hotu nia kna’ar nu’udar sarani ida di’ak”, afirma nia.

Enviadu Espesiál Extraordináriu Prezidente Repúblika, J.H.R, Kay Rala Xanana Gusmão, hato’o parabéns ba povu tomak no husu atu agradese Nai Maromak liuhusi Papa Francisco ne’ebé nunka haluha hodi hili Timoroan ida sai kardeál foun ba rai doben Timor-Leste.

“Ita hotu kontente atubele partisipa iha serimónia ida simples tebes, ohin ita rona Amu Papa dehan ba kardeál foun sira hodi hatudu ba mundu katak, ita hotu nia fe (fiar) sei iha, no ita hotu hanoin mensajen Papa katak, fraternidade uma ne’e tenke iha kardeál sira idak-idak hodi mutiva joven sira atu hari’i kultura diálogu, kooperasaun no kultura Armonia hodi joven sira bele halibur malu halo buat di’ak ba nia rain no ba ema seluk hodi kria paz no estabilidade”, dehan Xanana.

Reprezentante Madre Kongregasaun SSpS, Joana Soares no Madre Kongregasaun Franciscana iha Italia, Ana Paula Soares Correia ne’ebé reprezenta komunidade Timoroan sira ne’ebé partisipa serimónia konsistóriu ordinariu públiku ne’e sente orgullu, tanba Timor-Leste nasaun ki'ik iha ona kardeál rasik.

“Parabéns, ita hotu agradese tebes, depois tinan 500 liu ita hotu hetan kardeál ida, mezmu ita foin mak ukun aan tinan 20 liu, maibé ho Grasa Maromak nian ita simu ita-nia kardeál foun Dom Virgillio”, afirma Madre Joana.

Nune’e mós Madre Ines hato’o parabéns ba sarani Katólika Timor-Leste iha ona Kardeál foun ne’ebé halo servisu di’ak liután haklaken Na’i Maromak nia evangellu ba sarani sira tomak.

“Ami kontente tebes, tanba ita bele partisipa ita-nia Bispu Dom Virgilio sai kardeál reprezenta rai Timor-Leste hodi haklaken dame ba mundu tuir Na’i Maromak nia hanorin’, hatete nia.

Iha parte seluk, Frater Sebastiaon dos Santos Monteiro sente orgullu tebes tanba Papa Francisco hili komunidade Dom Bosco Timor-Leste nia bibi atan di’ak ida atu servi no haklaken Na’i Maromak nia hanoin di’ak ba ema tomak.

Sentimentu kontente hanesan hato’o mós hosi Komunidade Timoroan iha Italia, Ghaul Robberto agradese no hato’o Parabéns ba kaerdeál Dom Virgillio no ba povu no rai lulik Timor-Leste bele hetan kaerdeál foun ida ne’ebè simu investidura hamutuk ho kardeál nasaun 20.

“It agradese ba grasa hosi Na’i Maromak no ita-nia rai lulik hodi hili ita-nia kaerdeál hodi tau matan nafatin ba ita-nia rain Timor-Leste”, orgullu nia.

Hafoin simu investidura, kardeál foun sira husi nasaun 20 inklui Timor-Leste hetan oportunidade hodi kumprimenta sarani kada nasaun ne’ebé partisipa iha serimónia ne’e.

Husi Timor-Leste nian, sarani atus resik hamarik formatura lori baindeira RDTL hodi hananu Inu Nasionál “Patria-Patria” no hakilar slogan rezisténsia “Viva-Viva Timor-Leste” hamutuk ho Lider Istóriku, Kay Rala Xanana Gusmão hodi formatura ba kumprimenta Kadeál Dom Virgilio.

Bigrafia Kardeail Virgilio do Carmo da Silva, SDB

Kardeál Virgílio moris iha loron 27 Novembru 1967, iha Venilale, Timor-Leste. Kardeál hahú estudu dahuluk iha Eskola Primária to’o Sekundária iha Eskola Ealeziana iha Fatumaka, Baukau.

Hafoin remata eskola, nia kontinua formasaun iha kongregasaun saleziana no halo ninia profisaun dahuluk iha loron 31 Maiu 1990 iha Komunidade Saleziana Fatumaka.

Depoizde halo ninia profisaun dahuluk, Kardeál Virgílio hala’o ninia estudu filozófiku no teolójiku iha Manila, Filipina. Durante estudu iha Filipina, nia halo ninia profisaun perpétua iha loron 19 Marsu 1997.

Nia simu ordenasaun prezbiterál iha loron 8 Dezembru 1998 iha Santuário Nacional de Maria Auxiliadora dos Cristãos Parañaque, Filipina depoizde remata ninia estudu teolójiku nian iha Dom Bosco School of Theology (BDST) ne'ebé uluk hanaran Dom Bosco Center of studies (DBCS).

Husi tinan 1999-2002, nia tau matan ba aspirante sira iha Fatumaka, hafoin muda ba Venilale hodi tau matan ba pre-aspirante sira-nian ho hala’o mós kna’ar nu’udar administradór komunidade nian. Husi 2005-2007, Virgílio kontinua filafali ninia estudu sira iha área espiritualidade nian iha Universidade Pontifícia Salesiana (UPS), Roma. Filafali mai Timór, husi tinan 2007-2014, nia hala’o ninia kna’ar iha Komunidade Saleziana Fatumaka nu'udar Mestre dos Noviços.

Husi tinan 2009-2014, Kardeál dezignadu hala'o mós ninia kna’ar nu’udar Diretór Komunidade Saleziana Fatumaka. Iha tinan 2015, Reitór-Mór Salezianu sira-nian Dom Ángel Fernández Artime, SDB hili Mons. Virgílio sai Provinsiál ba Vise-Provínsia ITM (Indonesia-Timor) nian.

Iha loron 30 Janeiru 2016, Mons. Virgílio hetan nomeasaun husi Papa Francisco hodi sai Bispu Dioseze Dili nian no iha Setembru 2019 foti nia sai Arsebispu dahuluk ba Arkedioseze Metropolitana Dili nian.

Nune’e, iha loron 29 Maiu 2022, iha konkluzaun Regina Coeli nian, Papa Francisco fó sai naran hirak-ne’ebé atu hola parte iha Koléjiu Kardeál sira-nian hamutuk na’in ruanulu-resin-ida no entre sira ida mak Kardial Virgílio do Carmo da Silva, SDB.

Papa Francisco hatudu ninia domin ba povu Timor no Sarani sira Kreda Timor-Leste nian hodi hili Arsebispu ba to’o iha Koléjiu Kardeál sira-nian. Elevasaun ba Koléjiu Kardeál sira-nian ida-ne’e nu’udar prezente ida ba Kreda Timor-Leste no sarani Timoroan sira hotu.

Papa Francisco iha ninia konkluzaun ba nomeasaun ida-ne’e husu ba sarani tomak iha mundu atu reza ba kardeál foun sira-ne’e atu kolabora didi’ak ho nia, ne’ebé halao kna’ar nu’udar Bispo Roma nian no ulun Kreda Katólika, hodi tau matan ba Maromak nia povu iha mundu tomak.

Kardeál foun sira ne'ebé Papa Francisco sei nomea (Kardeál Eleitór Foun) tuir orden Kriasaun maka hanesan, Dom Arthur Roche (Inglaterra), prefeito da Congregação para o Culto Divino e a Disciplina dos Sacramentos (Santa Sé), Dom Lazzaro You Heung sik (Coreia do Sul), Prefeito da Congregação para o Clero (Santa Sé), Dom Fernando Vérgez Alzaga (Espanha), Presidente da Comissão Pontifícia para o Estado da Cidade do Vaticano e presidente do Goveratorado do Estado da Cidade do Vaticano, Dom Jean-Marc Aveline (França), Arcebispo de Marselha, Dom Peter Okpaleke (Nigéria), bispo de Ekwulobia, Dom Leonardo Ulrich Steiner (Brasil), Arcebispo de Manaus, Dom Filipe Neri António Sebastião do Rosário Ferrão (Índia), Arcebispo de Goa e Damão, Dom Mons. Robert Walter McElroy (EUA), Bispo de San Diego, Dom Virgílio do Carmo da Silva (Timor-Leste), Arcebispo de Díli, Dom Óscar Cantoni (Itália), Bispo de Como, Dom Anthony Poola (Índia), Bispo de Hyderabad, Dom Paulo Cezar Costa (Brasil), Arcebispo de Brasília, Dom Richard Kuuia Baawobr (Gana), Bispo de Wa, Dom William Goh Seng Chye (Singapura), arcebispo de Singapura, Dom Adalberto Martínez Flores (Paraguai), Arcebispo de Assunção, Dom Giorgio Marengo (Itália), Prefeito Apostólico de Ulaanbaatar (Mongólia).

Ba kardeal sira ne’ebé otas liu 80 hanesan, Dom Jorge Enrique Jiménez Carvajal (Colômbia), Arcebispo Emérito de Cartagena, Dom Lucas Van Looy (Bélgica), Arcebispo Emérito de Gent, Dom Mons. Arrigo Miglio (Itália), Arcebispo emérito de Cagliari Padre Gianfranco Ghirlanda, sj, (Itália), Professor de Teologia Mons. Fortunato Frezza (Itália), Cónego de São Pedro.

Tuir dadus husi Vatikanu katak, dadaun ne’e númeru kardeál iha tinan ida-ne’e (27 de Agosto de 2022) Uma kreda universál iha kardeál hamutuk 229 husi númeru ne’e, 132 mak kardeál eleitór katak, kardeàl hirak ne’ebé iha voz ativa bainhira mosu eventu konklave ruma.

Nune’e mós dadus kardeál ba nasaun Europa ho totál 107 (husi númeru ne’e na’in-54 eleitór), Kardeál Amerikanu ho totál na’in-60 kardeál (husi númeru ne’e na’in-38 eleitór), Kardeál Asia ho totál na’in-30 (husi númeru ne’e, 20 eleitór) Kardeál Afrikanu ho totál 27 (husi númeru ne’e na’in-17 eleitór) Kardeal Oceânia hamutuk na’in-5 (husi númeru ne’e na’in- 3 eleitór). (*)

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Sunday, 28 August 2022 16:42
Tempo Timor

Ho hakraik an Tempo Timor hato'o komprimentus ba laitor sira katak, Jornal Tempo Timor hahu mosu iha imi le'et atu fasilita informasaun ba imi. Tamba ne'e ami presiza ita boot sira nia tulun atu ekipa jornal ne'e nian bele halao servisu jornalismu ho didiak.

Jornalista Jornal Tempo Timor, bandu atu hetan envelope ka sasan ruma husi fontes informasaun sira.

www.tempotimor.com

Related items