Login to your account

Username *
Password *
Remember Me

Tempotimor (Dili) – Bankada FRETILIN iha Parlamentu Nasionál (PN) husu ba bankada Governu atu labele 'show force' ba proposta lei atividade petrolífeiru no lei fundu petrolífeiru ne'ebé hetan veto husi Prezidente Repúblika. Tanba, tuir bankada oposizaun ne'e, buat ida mak inkonstituisionalidade kontinua inkonstituisionalidade.

"Se ita hakarak show of power ne'e ita la'o. Maibé, ita la muda buat ida. Ida inkonstituisionalidade kontinua inkonstituisionalidade. Tanba la tuir buat ne'ebé mak tribunál hatudu nia konsekuénsia mak diploma ne'e sei la hetan promulgasaun," deklara Prezidente Bankada FRETILIN, Aniceto Guterres Lopes iha plenária PN, Tersa (08/10/19).

FRETILIN husu ba bankada Governu, atu halo reformulasaun ba diploma rua ne'ebé hetan julga husi Tribunál Rekursu no inkonstituisionalidade.

"Husu ba bankada Governu, mai ita hamutuk halo reformulasaun ba diploma sira ne'e, hanesan obrigasaun konstituisionál atu kumpri Konstituisaun RDTL no desizaun tribunal, nu'udar desizaun aas liu iha estadu Timor-Leste," dehan Aniceto Guterres.

Hatán ba deklarasaun ne'e, Prezidente Bankada CNRT Duarte Nunes katak, bankada Governu iha ona kondisaun ba halo reformulasaun ba diploma lei atividade petrolífeiru no lei fundu petrolífeiru.

Iha fatin hanesan, Bankada Partidu Libertasauan Povu (PLP), Maria Angelina Sarmento katak PLP prontu halo apresiasaun ba artigu ne'ebé mak ein kestaun.

"PLP Laiha objetivu show force. Maibé, oinsá mak show force be with dezenvolvimentu ba povu ida ne'e, atu lori dezenvolvimentu ne'ebé di'ak no sustentavel," dehan Maria.

Tempotimor (Dili) –  Sekretáriu Estadu Formasaun Profisionál no Empregu (SEFOPE), Julião da Silva katak maske iha peskiza balun ne'ebé hatudu katak dezempregu iha rai laran %11, maibé presiza halo fali Oralia, tanba  dadus la konkretu.

"SEFOPE mós prevé ona Orsamentu Jerál Estadu tinan 2020 mai para halo fali Oralia ida hodi hetan dadus ne'ebé konkretu, para Governu bele halo polítika ida para oinsá kontribui ba redúz númeru dezempregu iha nasaun Timor-Leste," dehan SEFOPE iha Ministériu Finansas, Segunda (07/10/19).

Nia afirma,  dadaun ne'e juventude ne'ebé mak asesu ona ba kampu servisu foin mak %46 resin.

"Sira ne'ebé asesu ona ba servisu aumenta %46 resin. Espera katak oportunidade tuir mai Governu halo polítika ida ne'ebé di'ak no forte. Tanba ne'e, iha VIII Governu iha kompromisiu hodi fó kampu servisu ba joven sira 60.000 kada tinan," tenik Julião.

Nia mós dehan, liuhusi polítika VIII Governu mak iha tinan 2020 Governu sei estabelese sentru formasaun ne'ebé ho estandar internasionál ne'ebé sei akumula juventude sira husi 5.000 to'o 10.000, hodi asesu ba nesesidade indústria ne'ebé iha.

Tempotimor (Dili) – Sekretáriu Estadu Formasaun Profisionál no Empregu (SEFOPE), Julião da Silva hamutuk ho Ministra Finansas interina, Sara Lobo Brites, Segunda (07/10/19) iha edifísiu Ministériu Finansas, Dili lansa relatóriu dahuluk ba Lebantamentu Nasionál Traballu Infantíl.

Tempotimor (Dili) – Vise Prezidente Parlamentu Nasionál, Luis Roberto hatete para bele ezekuta ho di'ak Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2020, presiza halo kompleta estrutura membru Governu, inklui na'in sia (9) ne'ebé to'o agora sediauk hetan tomada pose, husi Prezidente Repúblika.

“PN husu nafatin ba Prezidente Repúblika atu fó pose ba membtu Governu na'in sia (9) hodi bele ezekuta OJE 2020. Bainhira la hetan pose, susar atu hetan garantia ba ezekusaun orsamentu ho di'ak,” hatete Vise II PPN ne'e ba média, Segunda (07/10/19) iha Parlamentu Nasionál.

Nia esplika, PN hala'o ninia funsaun hanesan reprezenta povu hodi prevee orsamentu. “Maibé, atu ezekuta ou halo jestaun ba OJE ne'e, Governu mak hatene. Tan ne'e, ita husu ba Prezidente Repúblika atu halo kompletu ou fó pose ba membru Governu na'in sia (9),” Luis husu.

Entretantu, deputada Bankada PLP, Maria Angelina Sarmento hateten, iha proposta IJE 2020 ne'e, dia 15 Uutubru sei mai iha PN sei halo diskusaun. Nune'e, sei halo revizaun ba OJE atu tetu oinsa Governu atu ezekuta.

"Tanba ne'e PN nia funsaun atu fiskaliza no fó hanoin dei't ba Governu.  Tanba ne'e ita hotu fo fiar ba Governu nu'udar ezekutadór atu bele ezekuta OJE povu nian. Nune'e, atu ezekuta ho di'ak depende ba Governu atu oinsá para bele rezolve mós membru Governu ne'ebe inkompletu hodi garante ba ezekusaun osan povu nian," katak Angelina.

Nia afirma, proposta OJE ba tinan 2020 ne'ebe aprova ona husi Konselu Ministru ho montante $ 1.95 Biliaun atu ezekuta ho diak filafali ba Goveru.

Tempo Timor (Dili) - Transparansia sai nu’udar prinsipiu fundamental bainhira hakarak iha governasaun di’ak. Transparansia labele sai de’it nu’udar kompromisiu politika ida ne’ebé midar de’it iha ibun tutun, maibé tenke aplika duni iha realidade.

Tempotimor (Dili) – Primeiru-Ministru Taur Matan Ruak lamenta no sente triste ho notísia kona-ba falesimentu eis-Prezidente Tribunál Rekursu (PTR), Dr. Guilhermino da Silva, ne’ebé hakotu nia iis iha loron 3 fulan Outubru tinan 2019.

"Ha’u lamenta no sente triste wainhira hatene katak eis-Prezidente Tribunál Rekursu husik ona mundu ida ne’e.  Dr. Guilhermino da Silva nu’udar ema ida ne’ebé ha’u koñese di’ak, ema ida ne’ebé haraik-an no dedika-an tomak ba dezenvolvimentu setor justisa nian. Wainhira ha’u sei Prezidente Repúblika, ami rua sempre hasoru malu beibeik iha Palásiu Prezidente hodi troka hanoin no ideias kona-ba setór justisa ita-nia nasaun nian.  Maibé labele kontinua nia mandatu to’o hotu tanba sofre moras i nia hato’o mai ha’u ninia pedidu rezignasaun i ha’u aseita, hodi nune’e nia bele foka nia-an tomak ba tratamentu saúde. Infelizmente, Maromak nia planu oin seluk, nia husik ona mundu ida ne’e," dehan PM Taur Matan Ruak bainhira rona notisia treste ne'e,  Sesta (04/10/19).

Ho espresaun fuan moras ne'e, PM lori governu daualu nian naran hato'o sentidu kondolénsia ba familia no familia justisa.

"Aproveita tempu susar ne’e, hodi  VIII Governu Konstitusionál nia naran no iha ha’u nia naran rasik, ha’u hakarak hato’o sentidus pézames no kondolénsias ba família enlutada i ita hotu harohan ba Na’i Maromak atu fó fatin rohan la’ek ba nia iha Reinu Laleha," tenik Taur Matan Ruak, Primeiru-Ministru. 

Eis Prezidente Tribunál Rekursu, Dr. Guilhermino da Silva simu pose hosi eis Prezidente Repúblika, atual Primeiru-Ministru Taur Matan Ruak iha loron 3  fulan Marsu  tinan 2014. Maibé, tanba kestaun saúde, iha loron 26 fulan Abril 2017, matebian hatama  nia pedidu rezignasaun no Prezidente Repúblika simu nia karta rezignasaun hodi nomeia filafali Dr. Deolindo dos Santos ba nia susesor.

Tempotimor (Dili) – CNRT seidauk simu karta ofisiál husi Partidu KHUNTO kona-ba pozisaun KHUNTO nian ba membru Governu pendente na'in sia (9), maski fundadóra Partidu KHUNTO, Olinda Guterres deklara beibeik kestaun ne'e iha Parlamentu Nasionál (PN).

"Partidu CNRT seidauk simu karta ofisiál husi Partidu KHUNTO, kona-ba pozisaun KHUNTO nian ba membru Governu na'in sia. Ne'ebé, intervensaun deputada nia iha plenária ne'e normál. Maibé, Partidu CNRT seidauk simu karta husi organizasaun AMP nia laran katak KHUNTO nia pozisaun mak hanesan ne'e. Ne'e seidauk iha," dehan Deputadu CNRT, Patrocino dos Reis iha PN, Sesta (04/10/19).

Kona-ba unidu AMP nian, deputadu Patocino afirma katak laiha diferénsia ideia entre aliadu sira iha AMP nia laran. Maski iha partidu ida nia laran iha hanoin ne'ebé la hanesan. Maibé, organizasaun AMP nian desizaun koletiva.

Alende ne'e, deputada Olinda Guterres nu'udar fundadóra partidu KHUNTO nian, mantein lansa deklarasaun iha plenária katak KHUNTO prontu ona troka ema na'in rua ne'ebé la hetan pose husi Prezidente Repúblika.

"Ba ha'u nia partidu, ha'u prontu tiha ona. Prepara tiha ona ami KHUNTO nia ema na'in rua, atu substitui ba KHUNTO nia ema na'in rua ne'ebé la hetan pose. Seraké CNRT no PLP nia ema mak laiha ona? Atu substituisaun ba sira ne'e," dehan deputada Olinda.

 

Tempotimor (Dili) – Fundadóra Partidu Kmanek Haburas Unidade Nasionál Timoroan (KHUNTO), Olinda Guterres ezije nafatin para CNRT no PLP troka sira-nia membru Governu, ne'ebé la hetan pose husi Prezidente Repúblika hodi nune'e, KHUNTO sei lori nia ema ba halo juramentu iha foho Ramelau.

"Governu tenke kompleitu, para ami mós lori ami nia ema ba halo juramentu iha Ramelau. Governu la pronto, oinsá ami lori ami nia ema ba juramentu iha Ramelau," dehan fundadóra Partidu KHUNTO, Olinda Guterres iha PN, Sesta (04/10/19).

Alende ne'e, Konseleiru Máximu AMP no Partidu KHUNTO, Naimori Bucar mós deklara ona katak sei lori membru Governu husi KHUNTO nian, inklui grupu arte marsiais sira ne'ebé vota ba KHUNTO hodi ba halo juramentu iha Ramelau.

"Ha'u prontu sei lori ha'u nia membru sira ba juramentu iha Ramelau, bainhira hetan pose ona husi Prezidente Repúblika. La'ós KHUNTO de'it, maibé arte marsiais hotu ne'ebé vota ba KHUNTO sei ba hotu iha Ramelau hodi labele iha problema beibeik. Tenke harii dame ba Governu no juventude sira," deklara Naimori Bucar iha inísiu 2019.

Tempotimor (Dili) – Primeiru Ministru Taur Matan Ruak hatete, Siméira Petróliu no Gas nu'udar jornada foun ba Timor-Leste, hodi atinje metal ne'ebé mak iha, kona-ba povu nia moris di'ak.

"Eventu ne’e reprezenta marka importante ida iha jornada Timor-Leste nian atu bele sai nu’udar destinu preferensiál ba negósiu sira no investimentu iha Sudeste Aziátiku, iha área esplorasaun no produsaun petróleu no gás nian," hatete Primeiru Ministru Taur Matan Ruak iha ninia diskursu iha Centru Convensoens Dili (CCD), Kinta (03/10/19).

PM Taur dehan, ho númeru partisipante ne’ebé barak tebes, sai hanesan prova ida katak Timor-Leste sai nu’udar destinu preferensiál ba negósiu sira no investimentu.

Xefe Governu ne'e fiar, iha tinan balun ne'ebé sei mai, ema hotu sei hanoin katak ohin nu'udar loron istóriku ba Timor-Leste.

"Ami fiar katak, hahú ohin ba tinan balu tan, ema hotu sei hanoin katak loron ida ne’e, nu’udar loron ida ba determinasaun no responsabilidade. Ne’ebé, deside tiha ona dalan sira ba Timor-Leste hodi alkansa ninia rekoñesimentu ne’ebé maka nia merese duni, hanesan autór importante ida iha indústria internasionál petróleu no gás nian," dehan TMR.

Nia afirma, siméira dahuluk ne’e kona-ba Petróleu no Gás Timor-Leste nian akontese daudaun iha momentu ida krusiál ba TL nia dezenvolvimentu, progresu no modernidade.

"Ita konsege to’o akordu ida ho ita-nia país vizinhu, Commonwealth Austrália nian, kona-ba estabelesimentu fronteira marítima ida ne’ebé permanente entre nasaun rua. Nune’e, taka ona kapítulu ida ne’ebé importante tebetebes ba ita-nia istória, ne’ebé dura tempu barak nia laran," nia komenta.

Esforsu ne'ebé nasaun rua ne'e halo, tuir PM Taur, atu lori povu ba moris di'ak.

"Esforsu estraordináriu ne’ebé hala’o ona husi país rua ne’e, hodi alkansa Tratadu Fronteira Marítima foun no aseitasaun jerál tratadu ne’e nian, hatudu katak nasaun sira bele hakat liu difikuldade polítika atu buka interese di’ak liután ba sira-nia povu," tenik PM Taur.

Tempotimor (Dili) – Forum ONG Timor-Leste (Fongtil) konvoka reuniaun ida atu halo diskusaun ho kualidade ba Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2020 nian, para bele afeita ba povu. Tuir Fongtil, OJE 2020 ne'e istória foun ba Timor-Leste, tanba nia montante boot.

“Presiza loke espasu ba diskusaun ka diálogu, no konfirmasaun entre Sosiedade Sivíl, Governu, Akademiku, Deputadu, Sosiedade no Peskizadór sira, atu nune'e OJE 2020 bele fó benefisiu ba povu,” hatete Koordenadór ONG La'o Hamutuk, Celestino Gusmão iha Salaun Paroquial São José, Katedral Dili, Kinta (03/10/19).

Nia dehan, proposta OJE 2020 ne'ebé  hetan ona aprovasaun husi Konsellu Ministru ho montante ne'ebé boot iha istória Timor-Leste nian.

Tuir Celestino, OJE 2020 ne'e kuaze mai husi fundus Petrolifeirus. Tan ne'e, nia husu presiza atu halo jestaun didiak para bele mós fó benefisiariu ba povu no jerasaun futuru.

"Tan ida ne'e, antes proposta orsamentu ne'e to'o iha PN ita presiza halo diskusaun antes atu fó hanoin ba parte hotu, hodi garante benefisiariu husi OJE 2020 ba povu tomak," Celestino tenik.

Povu Kontinua Kiak  

Iha sorin seluk, deputadu Francisco Branco lamenta ho montante Orsamentu Jerál Estadu (OJE) ne'ebé aumenta, maibé povu kontinua moris kiak nafatin.

"Ita aumenta Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2020 nian, maibé povu kontinua moris ki'ak. Estadu Timor-Leste sei ki'ak nafatin de'it. Estrada barak ita loke, maibé ne'e gasta husi empréstimu, fonte orsamentu ita nia minarai nian mak ita halo projetu sira soi sala, la respeitu regras nasaun nian hodi fó ba malu de'it," Branco lamenta.

Nia dehan “OJE 2020 liuliu $738.248 millioens ba bens no servisu ne'e kona-ba saida nian? no millioens $457.773 ba transferénsia públika ne'e saida nian?”

Branco akresenta, bainhira OJE 2020 maka Governu la tau importansia ba setór produtivu sira, maka nu'udar opozisaun nia sei husu ba Governu.

Darwin_Optic

.

Contact us

Palapasu
Dili, Timor-Leste
+670 7723 4852
+670 7728 1698
http://www.tempotimor.com

Kalendariu Arkivu

« April 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30          

Tempo Timor Networks

Online Counter