"Ohin loron ita besik ona ba fin du ano, entaun ha'u mai atualiza, servisu tribunál katak, enprisípiu servisu la'o di'ak, prosesu iha tribunal hothotu la'o normál, mais la ses husi difikuldade ne'ebé mak iha, mesmu ke nia la'o ho normál mais iha situasun balun ne'ebé ita tenta atu fo solusaun", dehan nia hafoin termina audénsia ho Xefe Estadu iha palásiu Prezidensiál, sexta (25/11).

Nia afirma, mai atualiza servisu ne’ebé hala’o atu fo resposta ba lei ne'ebé Parlamentu Nasionl foin aprova, kona-ba atu harii Supremu Tribunal Justisa (STJ) inklui Tribunal Rekursu.

Nune'e, parte Tribunal Rekursu halo ona esforsu balun prepara ba infraestrutura no iha Orsamentu Jerál Estadu (OJE) tinan 2022 mos prevee ona planu atu halo dezeñu ba tribunal permadistánsia sira, nomos supremu tribunal justisa.

Tanba ne'e, hein katak, prosesu dezeñu hirak ne'e bele finaliza antes tinan ne'e remata, mais se la hotu mos espere bele hotu iha inisiu tinan 2023.

Purtantu aprezenta mos diploma sira iha hela deskusaun husi Parlamentu Nasional, atu bele fo mos resposta lalais ba hanoin ne'ebe parlamentu halo ona kona-ba servisu supremu tribunal ho tribunal rasik.

Tanba, bainhira atu harii tribunal ona, aktualmente iha instásia rua, maibé hanoin atu harii ba instansia tolu, signifika regra prosesu hanesan kodigu penal ho kodigu sivil sira sei iha mudansa.

"Ne'ebe ke husi instansia rua ba instansia tolu, ne'e mak ha'u mos hato'o ha'u nia proporsional balun ba PR halo nusa mak bele dudu buat ne'e lalais", nia afirma.

Kuandu harii supremu tribunl justisa, regra prosesual sira-ne'e seidauk iha, entaun nia sei atraza mos iha implementasaun, ida-ne'e mak importansia ne'ebe hato'o ba PR.

Nia mós hato'o ba PR kona-ba formasaun, profesionál sira, ofisiál justisa sira, juis sira no formasaun inisiál ida-ne'e sei iha kontinuasaun.

"Tanba ne'e mak hato'o ba sua exelensia, ba tinan ida-ne'e ita halo formasaun ba juis sira ba iha liur, grupu rua, na'in-11, na'in-6 hotu e agora la'o na'in-lima ne'ebe sei hotu iha fulan-marsu, iha portugal, ne'e mak ha'u hato'o ba exelensia", nia informa.

Alende ne’e, atualiza mós kazu prosesual iha tribunal ne’ebé balun la'o di'ak, ezemplu hanesan iha Baukau la'o ho formalmente moderadu mais iha asistensia nafatin.

Tribunal iha Dili, aumenta makas liu maka kazu krimi no kazu sivil ne'e mínimu no tribunal Suai ho Oekusi ne'e kazu krime sa'e oituan. (*)