Print this page

Governu Esplika Progresu Implementasaun Sesta Bázika ba Parlamentu Nasionál

Ministru Koordenadór Asuntu Ekonomia, Joaquim Amaral, esplika progresu Sesta Bazika ba Komisaun C PN. Ministru Koordenadór Asuntu Ekonomia, Joaquim Amaral, esplika progresu Sesta Bazika ba Komisaun C PN. Foto Suplay

Tempotimor (Dili)-Governu liuhusi Ministru Koordenadór Asuntu Ekonomia, Joaquim Amaral no Kordenadór husi Ministériu Turizmu, Kómérsiu Industria no Skretáriu Estadu Kooperativa, esplika prosesu distribuisaun Sesta Bázika ba Komisaun C Parlamentu Nasionál.

Tuir informasaun ne’ebé www.tempotimor.com, asesu iha pájina MTKI, segunda (07/08) katak, Komisaun C Parlamentu Nasionál ne’ebé iha resposanbilidade ba finansas públika, presiza hatene prosesu distribuisaun Sesta Bázika, Parlamentu Nasionál aprova Orsamentu Jerál Estadu, tuir kompeténsia, segundu orgaun Timor-Leste ne’e halo fiskalizasaun ezekusaun programa.

Ho nune’e liuhusi audénsia ne’ebé lidera husi Prezidente Komisaun C Parlamentu Nasionál, deputada Maria Angelica Rangel, husu esplikasaun ba implementadór hanesan Ministériu Turizmu, Komérsiu no Indústria (MTKI) no Sekretáriu Estadu Kooperativa (SEKOOP) ho kordenasaun husi Ministru Kordenadór Asuntu Ekonómiku (MKAE), hodi esplika prosesu distribuisaun sesta bázika.

Ba Orsamentu Jerál Estadu ne’ebé mak preve iha programa Sesta Bázika hamutuk millaun 80, tuir desizaun husi Governu daualu ne’ebé MTKI no SEKOOP sai entidade implementadór, no kada entidade hetan orsamentu millaun 40.

Husi preparasaun durante ne’e, MTKI hahú lansa distribuisaun iha loron-17 fulan juñu tinan 2022 iha Suku Komoro, Aldeia Baia Leste, husi empreza Leader Unipessoal, iha Suku Poetete Munisípiu Ermera distribui husi kompaña Betuhei, Ritabou distribui husi Bobolait no iha suku Dato Munisípiu Likisá distribui husi kompaña Hanaroman Brilliant.

Tuir dadus ne’ebé iha, distribuisaun la’o iha suku haat ne’e nia persentajen atinje ona kuaze pursentu neen no SEKOOP nian kuaze pursentu rua.

“Ami hakarak husu informasaun sira ne’e (distribuisaun sesta bázika-red) atu nune’e ami bele hatene lalaok ne’e bele fó providénsia informasaun mai ami, atu nune’e ami relata fali iha plenária”, dehan deputada Maria Angelica.

Deputadus sira husi komisaun C fó hanoin ba Governu atu ezekuta tuir tempu katak orsamentu annual to’o dezembru, atu aselera ezekusaun nune’e orsamentu Sesta Bázika nian labele kadukadu, no programa rekoperasaun ekonomia tuir duni albu hafoin COVID-19.

Iha audénsia ho komisaun C, parte Governu lidera husi Ministru Kordenadór asuntu Ekonómiku Joaquim Amaral hatete, Governu nu’udar instituisaun implementadór, iha garantia katak sei ezekuta programa distribuisaun termina iha fulan-dezembru tinan ne’e.

“Ami rekoñese programa ne’e la’o lentu duni, maibé agora dadaun ami mós simu ona kompaña sira-nia interese ba entidade implementadór rua hamutuk empreza 1.463 seidauk sura ho dadus husi RAEOA, husi númeru ne’e MTKI nian iha 900 no SEKOOP nian kuaze 500 ital”, dehan Ministru.

Distribuisaun iha RAEOA sei liuhusi prosesu transferénsia orsamentu ba responsabilidade autoridade RAEOA mak ezekuta, ho orsamentu husi MTKI no SEKOOP bazeia ba nota entendementu.

Ba programa ne’e la’o tarde tanba simu kuotasaun husi empreza sira tuir prosesu normál, diferente ho implementasaun Sesta Bázika dahuluk ne’ebé ho karater ajudikasaun direta.

Maibé entidade MTKI no SEKOOP hala’o ona esforsu, sei konklui avaliasaun ka selesaun ba kompaña sira iha fulan-agostu ne’e, atu nune’e empreza ne’ebé manán hahú ona prosesu distribuisaun.

Tanba durante distribuisaun hetan monitorizasaun no avaliasaun ne’ebé regorozu husi instituisaun sira, hanesan Komisaun Anti Korrupsaun (KAK), AIFAESA IP, PDHJ no sosiedade sivil, inklui komisaun avaliasaun no monitorizasaun ne’ebé hari’i rasik husi entidade implementador.

Ho intensaun husi ekipa hirak ne’e hodi hatudu katak atu garante nafatin prosesu distribuisaun iha transparensia no akuntabilidade, tanba ne’e sai mós impaktu ba distribuisaun kabazes.

Maske iha difikuldade iha distribuisaun maibé, ekipa sira koopera no iha kolaborasaun diak nune’e povu simu sira-nia direitu ho dignu.

Kordenadór-Jerál Grupu Traballu Apoiu Distribuisaun no Ezekusaun Sesta-Bázika MTKI, Hernani Agostinho Soares, esplika kompaña 900 mak hatama dokumentu ba MTKI, 853 ba kabazes, 47 mak ba outru fornesedor, iha prosesu selesaun empreza 9 mak diskualifikadu.

Husi prosesu selesaun, munisípiu 4 nia RfQ husi suku haat nian empreza Leader responsabel aldeia 6 iha Suku Komoro hahú iha dia-17 de juñu 2022, Betuhei distribui iha Suku Poetete iha dia 30 de juñu 2022, Bobolait distribui iha Ritabou dia 8 jullu 2022 no Hanaroman Brilliant distribui iha Dato Likisá hahú iha loron 14 juñu 2022.

Nune’e iha tempu besik sei rezolve reklamantes depois hetan sertifikasaun husi Xefe Suku, alende ne’e sei haree lista pesoál sira ne’ebé hetan vensimentu dolares atuslima liu nune’e labele simu.

Tanba atu aselera prosesu distribuisaun, MTKI halo hela selesaun no avaliasaun ba RFQ suku hamutuk 14 nian atu distribui iha fulan ne’e nia laran, husi prosesu ne’e inklui mós munisípiu Ataúru.

Iha esperiénsia lansamentu iha munisípiu haat, prosesu la’o lais maske iha dezafiu oinoin maibé distribuidór kabazes iha responsabilidade hodi termina tuir kontratu.

Tuir dekretu Governu katak produtu sesta bázika pursentu hitunolu-resin-lima (75%) husi produtu lokál no restu importadu, maibé Governu sei konsidera bainhira iha distribuisaun ikus produtu lokál menus.

Bazeia ba konseitu rekuperasaun ekonomia iha aspektu barak mak presiza la’o hamutuk mak hanesan insentiva agrikultór produz produtu lokál, sirkulasaun osan iha rai-laran, cash flow ba empreza hodi garante nafatin nia traballadór sira.

“Ami iha komitmentu hodi distribui sesta bázika tuir tempu ne’ebé mak iha, no ami hakarak out put ne’ebé di’ak, tanba ne’e forsa polítika ne’ebé mak iha nu’udar matadalan ida hodi ezekuta polítika distribuisaun produtu ba povu ho di’ak no polítika rekoperasaun ekonomia tuir duni metas Governu nian’, afirma Kordenadór Hernani.

Audénsia ne’e lidera husi komisaun C hamutuk deputada na’in-4 no parte Governu lidera husi Ministru Kordenadór Asuntu Ekonómiku Joaquim Amaral, ekipa téknika husi MTKI no SEKOOP. (*)

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Tuesday, 09 August 2022 07:20
Tempo Timor

Ho hakraik an Tempo Timor hato'o komprimentus ba laitor sira katak, Jornal Tempo Timor hahu mosu iha imi le'et atu fasilita informasaun ba imi. Tamba ne'e ami presiza ita boot sira nia tulun atu ekipa jornal ne'e nian bele halao servisu jornalismu ho didiak.

Jornalista Jornal Tempo Timor, bandu atu hetan envelope ka sasan ruma husi fontes informasaun sira.

www.tempotimor.com

Related items