Login to your account

Username *
Password *
Remember Me

Tempotimor (Dili) – Ministériu Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun (MNEK), Deonísio Babo Soares hetan ona sinál di'ak husi Palásiu Prezidensiál Bairru-Pite, kona-ba lista embaixadór sira ne'ebé to'o agora pendente no durante ne'e sai polémika.

“Prezidente Repúblika (PR) laiha intensaun atu impede ka la fó tomada posse. Tanba ne'e, interese estadu nian, ne'ebé ha'u hetan kedas ona garantia husi Xefe Estadu katak ne'e la'ós intensaun husi PR nian, atu impede ema ruma. Maibé, hanesan Xefe Estadu nia iha dever konstituisionál atu fó hanoin ba Governu nomós ba ministru," MNEK informa ba jornalista bainhira remata sorumutu ho PR, Kinta (19/09/19).

Nia dehan, iha sorumutu ho PR ne'e, nia relata lalais de'it situasaun atuál. Depois, nia mós rona xefe estadu ninia hanoin sira uluk ne'e. “Halo tiha ajustamentu uitoan no ajustamentu ne'e sei hato'o fali ba Konsellu Ministru (KM) para aprova, depois sei haruka fali ba Palásiu Prezidensiál atu prosesa,” MNEK hatete.

Desizaun ne'ebé di'ak no klaru liu, tuir Babo, PR sei komunika diretamente ho Xefe Governu. Tanba, PR nu'udar Xefe Estadu, inklui lider máximu diplomásia Timor-Leste nian mak tenke aprova embaixadór sira.

“Entaun PR maka tenke aprova. Ne'ebé sei lori mai maka PR dehan katak tenke muda fali, tenke ajustamentu fali, ida ne'e sei rona no sei halo tuir. Tanba, ida ne'e ba interese estadu nian," Babo akresenta

Lista ne'ebé Governu submete ba PR hamutuk 16, depois na'in tolu maka simu ona pose. Restu seidauk simu pose.

Tempotimor (Dili) – Impasse polítika iha rai laran seidauk hetan solusaun. Bankada Aliansa Mudansa ba Progresu (AMP) iha Parlamentu Nasionál (PN), firme ho sira-nia posizaun. Bainhira membru Governu pendente seidauk hetan pose, laiha a favor ba Prezidente Repúblika (PR) halo viajen ba rai liur.

“Bankada AMP la autoriza Prezidente Repúblika ba partisipa Asembleia Jerál UNO iha Novaiorke, bainhira membru Governu pendente seidauk hetan pose,” afirma Vise II Prezidente Parlamentu Nasionál (PN), Luis Roberto ba tempotimor.com, Kuarta (18/09/19) iha Parlamentu Nasionál.   

Tuir Luis, ida ne'e realidade. La'ós tan aspetu seluk. Nia dehan, tanba impasse polítika mak mosu impedimentu ida para oinsá PR ho VIII Governu, bele tuur hamutuk hodi rezolve impasse ne'e.

Deputadu Bankada KHUNTO ne'e katak, viajen ba estranjeiru ne'e buat seluk ida. Importante liu mak rai laran.

"Iha impasse polítika ne'e, viajen ba rai liur ne'e, buat seluk ida. Importante liu, mak rai laran. Ita viajen ba rai liur mós imposivel ita mai, halo buat hotu. Importante mak ita nia nasaun ne'e, kuandu buat hotu la'o ho di'ak," nia afirma.

Luis dehan, politikamente halo impedimentu. La fó autorizasaun ba Prezidente Repúblika halo viajen. “Lei mós hakerek. Ne'ebé, ita hotu-hotu bazeia ba lei ne'ebé prevé tiha ona, la'ós Parlamentu Nasionál foti tuir nia hakarak. PN mós foti tuir lei ne'ebé prevé tiha ona," Luis esplika.

Tempotimor (Dili) – Observadór polítika husi Universidade Dili lamenta tebes ho átu Parlamentu Nasionál nian ne'ebé kontinua kansela viajen Prezidente Repúblika (PR) nian ne'ebé atu ba Nova Iorke, partisipa Asembleia Jerál ONU.

"Ita agora ne'e interdependensia hela, katak iha orgaun ida ho orgaun seluk laiha komunikasaun ne'ebé di'ak ba malu," dehan observadór polítika Francisco Mausoro iha kampus UNDIL, Tersa  (17/09/19).

Tuir Mausoro, átu ne'ebé mak Parlamentu Nasionál hatudu ne'e ladi'ak. "Átu ne'ebe mak Parlamentu Nasionál halo ne'e la di'ak. Tanba laiha interese ba povu. Tanba ne'e, tenke iha interese ba povu hodi rezolve problema ne'ebé mak kro'at iha povu nia moris. Ita presiza hatudu lisaun ne'ebé di'ak ba ita nia povu," Francisco afirma.

Nia akresenta, atu halakon átu hirak ne'e, Prezidente Repúblika tenke fó  posse ba membru Governu ne'ebé kontinua pendente.

Parlamentu Nasionál, kansela viajem PR nian ba Nova Iorke iha Segunda (16/09/19), liuhusi rezultdu votasaun a favor 20 kontra 27 no abstensun ida.

Tempotimor (Dili) – Situasaun Governu Konstitusionál daualu ne’ebé kontinua la’o ho membru ne’ebé la kompletu, hamosu preokupasaun husi deputadu Koligasaun Aliansa Mudansa ba Progresu (AMP).

Situasaun ida ne’e mosu tanba Prezidente Repúblika Francisco Guterres Lú Olo pendente kandidatu membru governu na’in sia (9), no to’o ohin loron seidauk iha solusaun ba problema ne’e.

Vise Prezidente Parlamentu Nasionál, Maria Angelina Sarmento konsidera desizaun PR Lú Olo hodi pendente kandidatu membru governu na’in 9 ne'e, haksoit liu kompetensia tribunál nian.

Tuir nia, loloos PR Lú Olo labele deside ema ida sala ka komete krime, bainhira tribunál seidauk foti desizaun.

“Ita labele haksoit liu kompetensia orgaun seluk nian, ne’e mak tribunál. Tribunál kuandu seidauk deside, nein ema ida, nein forsa polítika ida foti fali knaar tribunál nian hodi deside katak ema ne’e kulpadu ona, ka ema ne’e komete ona krime boot ida hasoru estadu,” deklara Vise Prezidente PN ne’e iha PN, Segunda (09/09).

Maria husu ba Xefe Estadu atu labele halo interpretasaun no foti desizaun ba individu ida-idak, ne’ebé la bazeia ba ninia kompetensia.

“Ida ne’e mak ha’u hanoin, ita hotu presiza iha sensibilidade ida kona-ba sasan sira hanesan ne’e, atu nune’e ita labele tama iha situasaun ida ke ita hola desizaun, halo interpretasaun ba individu ida nia lala'ok iha estadu ida ne’e, tuir ita nia kompetensia fali, ka tuir ita-nia poder fali. Ne’e la loos,” Maria dehan.

TERSA, loron 10 Setembru 2019, Xanana Gusmão derepente hirus. Lutu husi ai ne'ebé Kompañia Marino Interprise monta, iha fatin produz britas área Kaitehu, Munisípiu Likisa, Xanana sobu.

Asaun ne'ebé Xanana halo ne'e, hafoin loron ida tribunál hasai desizaun a favor ba kompañia Marino Enterprise hodi impede produsaun britas, ho razaun katak, rai ne'e nu'udar kompañia Marino Enterprise nia propriodade. Tan ne'e, kompañia Marino Enterprise hamutuk ho ninia advogado no membru polísia iha loron Segunda (09/09/19), ba kedas iha fatin refere hodi tau liña polísia nian no monta lutu.

Xanana akuza, Kompañia Marino Enterprise fó subornu ba tribunál hodi hasai desizaun a favor ba kompañia Marino Enterpise, hodi impede produsaun britas ba projetu portu Tibar. Tan ida ne'e, projetu konstrusaun portu Tibar mós para.

"Ha'u dehan, imi labele tau problema iha tribunál. Tanba Portu Tibar ne'e, la'os ba ha'u. Ba Timor tomak," Xanana dehan ho lian maka'as.

Xanana deklara, nia prontu tama kadeia tan interese nasionál, bainhira tribunál kontinua hatudu nia karater simu subornu husi kompañia.

“Atu kaer ha'u atu ba Bekora ha'u prontu. Ba interese nasionál, ha'u prontu ba buat hotu-hotu. Ne'e duni, lalika halimar ho ha'u. Portu Tibar ida ne'e, la'ós ba ha'u. La'ós hotel ida ha'u atu hela,” Xanana afirma.

Xanana hatene, rai oan pedasuk ne'e, kompañia Marino Enterprise sosa husi komunidade ida iha parte ne'ebá ho folin 15.000 dolares Amérika. “Sei tribunál haruka taka, ha'u mak ne'e. Ha'u mak ne'e, haruka servisu fali. Tribunál hakarak, maka ha'u prontu ba kadeia. Ha'u prontu ba kadeia. Imi servisu nafatin,” Xanana enkoraja traballadór sira.

Xanana mós fó avizu ba tribunál atu lori de'it nia (xanana) ba tribunál, la presiza julgamentu. Nia dehan, atu defende nasaun nia interese, ba saida de'it, nia prontu.

“Ha'u mak ne'e. Ha'u la simu osan husi Bolore (kompañia ne'ebé agora konstrui hela portu Tibar), ha'u la simu osan husi cheq. Hanesan mós ha'u ba defende ita-nia fronteira marítima, ha'u la simu osan,” Xanana ko'alia ho lian maka'as.

Iha fatin refere, Ministru Justisa, autoridade lokál nomos Polísia lakohi fó komentariu kona-ba asaun ne'ebé Xanana halo. “Ha'u la fó. Labele obriga ha'u atu ko'alia,” hatete Ministru Justisa, Manuel Cárceres da Costa ba jornalista.

Tempotimor (Díli) – Prezidente Komité 12 Novembru, Gregorio Saldanha afirma, Prémiu Populár ne'ebé Komité Populár kondekora ba Saskia Kouwenberg, la troka estadu nia fatin.

"Rekoñesimentu ne'e, la troka estadu ninia knaar hodi fó ba instituisaun ka individu ne'ebé mak uluk apoiu ita nia luta. Hanesan sidadaun funu nian, ami atu fó de'it, fó ami nia obrigasaun atu kompleta de'it. Bainhira estadu fó  kondekora, ami mós hakarak kontribui," Gregorio Saldanha afirma. 

Konsidera Haluha

Iha fatin hanesan, Inocencio Xavier husi ASEAN Justice And Right (AJAR) konsidera, Timor-Leste haluha kondekora Saskia Kouwenberg iha komemorasaun tinan 20 referendu. Ida ne'e, nia dehan nu'udar dezastre konsiderasaun ida ne'ebé Timor-Leste iha.

"Ne'e dezastre boot ida ba ita nian konsiderasaun alta, ba komunidade internasionál. Partikularmente mana Saskia Kouwenberg. Ita hotu hatene katak masakre 12 Novembru nian liuhosi kontribuisaun mana Saskia Kouwenberg nian, mak mundu hatene hodi habadak prosesu ukun rasik an ba Timor-Leste," Inocencio hatete.

Tempotimor (Díli) – Komité Populár, Tersa (10/09/19) iha Sede Komité 12 Novembru, Balide, Díli kondekora prémiu populár ba ativista diretus umanu, Saskia Kouwenberg.

“Ha'u sente orgullu tebes, tanba sai hanesan parte ba luta independensia Timor-Leste ninian.  Nu'udar feto, ho aten brani tebes hodi bele sai parte husi luta ba independesia nasaun Timor-Leste nian," Saskia Kouwenberg hatete bainhira simu Prémiu Populár husi Komité Populár.

Saskia, feto Olanda ida ne'ebé brani duni. Ho ninia brani, Saskia konsege lori sai husi Timor, kasete gravasaun video Max Stahl nian iha Santa Cruz. Sei la'ós tan Saskia, mundo internasionál sei la hatene, saida mak akontese iha masakre Santa Cruz, 12 Novembru 1991.

Iha fatin hanesan, Símbolu Solidariedade Timor-Leste, Maria de Lourdes Martins da Cruz (Mana Lu) hatete, nu'udar feto Timoroan ho fuan brani hodi organiza povu iha area rurais hodi bele kontribui ba Timor.

"Iha tinan 20 liu ba, ha'u mós iha misaun ida hodi harii programa prepara ema hodi tulun povu iha área rurais, durante luta ba independensia," dehan Maria de Lourdes.

Nia husu ba Timoroan hotu, liuliu ba jerasaun foun tenke estuda hodi hatene nia identidade rasik, nu'udar Timoroan. "Nu'udar joven, tenke badinas estuda hodi nune'e bele hatene istória no identidade nasaun Timor-Leste ne'e nian."

KSOLOK seremonia tinan 20 referendu ka Konsulta Populár, liu tiha ona. Timoroan, liuliu estranjeiru sira ne'ebé hetan rekonesementu no valorizasaun ba sira-nia kontribuisaun ba rai doben ida ne'e mós, fila hotu ona.

Maski nune'e, iha naran ida ne'ebé komisaun organizadora tinan 20 referendu haluha tiha husi lista naran konvidadus estranjeiru sira. Ema ne'e, loloos hetan mós kondekorasaun iha seremonia tinan 20 referendu ka Konsulta Populár.

Saskia Kouwenberg. Feto Olanda ida ne'ebé brani duni. Sei la'ós tan Saskia, mundo internasionál sei la hatene, saida mak akontese iha masakre Santa Cruz, 12 Novembru 1991. Ho ninia brani, Saskia konsege lori sai husi Timor, kasete gravasaun video Max Stahl nian iha Santa Cruz.

“Saskia feto brani tebes no determina subar kasete iha nia roupa laran hodi nune'e mundo bele haree imajen 12 Novembro nian,” hatete A.F de Sa, ema ne'ebé koñese Saskia liu husi istoriador balun.

Tuir fontes ne'e, estadu Timor-Leste kondekora ona ema barak. Maibé, ema ne'ebé merese liu, barak mak estadu haluha ou la hatene, nune’e ladauk valoriza sira nia kontribuisaun inklui Saskia.

Konvite ne'ebé Komité Popular fó sai, Segunda (09/09/19) hatete, komité ne’e sei oferese Prémiu Populár ba Saskia.

“Hanesan Timoroan barak hatene katak mana Saskia (Jornalista Freelance iha tempu ne’ebá) mak lori sai filmajen 12 Novembru 1991 nian ne’ebé Jornalista Max Stahl halo no subar hela iha rate laran, tanba tauk Militár Indonézia hadau husi nia,” hakerek konvite ne'ebé fó sai husi Komité populár.

“Mana Saskia lori sai Filme ne’e ho maneira brani no determinadu. Lori ba hatudu iha nasaun boot sira ne’ebé antes ne'e apoiu Indonézia nia okupasaun. Ikus mai nasaun hirak ne'e muda sira-nia pozisaun, fó sansaun ba Indonézia no apoiu ba Timor-Leste nian auto-determinasaun,” hakerek anunsiu komité populár.

Komité Populár sei oferese prémiu rekoñesimentu nian ba Mana Saskia. Ba nia dedikasaun sira ne’ebé nia halo ona ba rai doben Timor Lorosa’e,” komité populár hatete.

Entrega prémiu populár  ba Saskia ne’e sei realiza iha Komité 12 Novembru, Balide, Tersa (10/09/19) tuku 9.30 OTL.

Tempotimor (Díli) – Deputadu bankada Governu, Aderito Hugo da Costa afirma, komposisaun VIII Governu Konstitusionál kompletu hela.

"Governu inkompletu mós ha'u la haree. Tanba, ministru balun enkaregadu hela. Ne'ebé, Governu la'o hela. Ha'u la haree Governu ain-tolu. Governu ain-tolu karik, monu tiha ona," afirma deputadu Aderito Hugo iha Parlamentu Nasionál, Segunda (09/09/19).

Nia dehan, bankada AMP iha Parlamentu Nasionál la'ós tan maioria. Maibé  AMP+ (plus).

"Agora iha Parlamentu Nasionál, la'ós AMP maioria. Maibé, AMP+. Tanba AMP loloos ne'e iha deputadu 36 de'it. Maibé, iha prosesu votasaun sira ne'ebé liu ona ne'e, sempre pasa ho votus a favor 41 dalaruma 42. Signifika, AMP ne'e AMP+ tiha ona," nia dehan.

Alende ne'e, deputadu Hugo mós realsa Timor-Leste ne'e nasaun kiik tanba ne'e membru Governu uitoan de'it para servisu efetivu liu no gasta osan moos kiik.

Iha fatin hanesan vise I Prezidente Parlamentu Nasionál Maria Angelina Sarmento katak, membru Governu ne'ebé kontinua inkompletu ne'e, afeta tebes ba ezekusaun orsamentu ne'ebé Governu iha.

"Klaru katak ho membru ne'ebé inkompletu hela ne'e, fó impaktu duni ba ezekusaun orsamentu VIII Governu Konstitusional nian, tanba iha organika  Governu nian iha Ministru, Vise Ministru no Sekretáriu Estadu, inklui iha ezekusaun orsamentu," tenik Maria.

Tempotimor (Díli) – Komisaun Permanente iha Parlamentu Nasionál (KPPN), Segunda (09/09/19) fó votus pezar ba saudozu Lucas da Costa ‘Rama Metan’ ne'ebé hakotu nia-iis iha Hospitál Nasionál Guido Valadares (HNGV), Kinta (05/09/19) dader semana liubá.

Votus pezar ba saudozu Lucas da Costa ‘Rama Metan’ ne'e, a favor 19 kontra no abstensaun zero.

Tuir informasaun ne'ebé  www.tempotimor.com asesu katak, Parlamentu Nasionál sei presta omenajem ikus ba saudozu Lucas da Costa ‘Rama Metan’ iha Parlamentu Nasionál ohin lokraik tuku 02.50 iha salaun plenaria Parlamentu Nasionál.

Darwin_Optic

Popular

Error: No articles to display

.

Contact us

Palapasu
Dili, Timor-Leste
+670 7723 4852
+670 7728 1698
http://www.tempotimor.com

Kalendariu Arkivu

« March 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31

Tempo Timor Networks

Online Counter