Print this page

Governu Presiza Rona Xanana Ba Destakamentu F-FDTL iha Fronteira

By September 14, 2021 2963
Reitór Universidade da Paz (UNPAZ), Adolmando Amarál. Reitór Universidade da Paz (UNPAZ), Adolmando Amarál. Foto Suplay

Tempotimor (Dili)-Akademista Timoroan hamutuk ho Sosiedade Sivíl (SS) rekomenda ba Governu atu rona ideia Prezidente Partidu CNRT, Kay Raka Xanana Gusmão hafoin deside hodi destaka membru Falintil-Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL) iha fronteira.

Reitór Universidade da Paz (UNPAZ), Adolmando Amarál hatete, aktu ida kona-ba atu rona ideia husi líder nasionál sira ne'e, sai ona kultura, katak bainhira halo desizaun ruma, tenke tuur hamutuk iha konsellu estadu, fó opiniaun ba malu hafoin bele halo desizaun ruma.

"Ha'u-nia hanoin, maun boot Xanana mós, nia membru ba konsellu do estadu. So ke nia ladun ativu, tanba nia haree situasaun ikus-ikus ne'e, prezidente da repúblika agora ne'e ladun kumpri ba konstituisaun. Tanba ida ne'e mak nia (Xanana) la partisipa de'it", dehan Reitór Universidade da Paz (UNPAZ), Adolmando Amarál, ba www.tempotimor.com liuhusi telefone, tersa (14/09).

Tanba ne'e la'ós buat foun ida ne’ebé prátika hela baibain, atu halo desizaun ruma ba nasaun, konsellu estadu ne'e tenke tuur hamutuk. Presiza duni, tanba ne'e ikonstituisaun mós fó dalan ba desizaun Estadu ka Governu nian tenke konsellu Estadu tuur hamutuk,  rona opiniaun hotu depois mak foin halo desizaun.

Ho ida ne’e, Governu ka Estadu ho sidadaun hotu tenke proteze nasaun husi ameasas, tantu externa nomós interna. Maibé, iha ameasa interna nian mak, timoroan sira rasik mak laiha konsiénsia, sempre ultrapasa fronteira.

"Ha'u hanoin, ita konsentra iha ne'ebá, depois ita prepara kondisaun mínima ba seguransa iha fronteira, liliu transporte, akomodasaun, depois sira-nia subsídiu sira, orsamentu sira, para sira bele servisu ho responsábilidade, tanba ita-nia fronteira ne'e luan tabtebes, depois ita-nia fronteiras ne'e laiha estrada, atendimentu ba seguransa iha fronteira ne'e la'o ain mak barak. Ho ida ne'e ha'u hanoin, infraestrutura bázika ne'e ita tenke haree uluk", afirma nia.

Diretór Ezekutivi Asosiasaun HAK, Sisto dos Santos, haree husi aspetu formal iha estrutura Governu, Xanana bele la envolve, maibé moralmente Xanana iha nia integridade boot atu fó hanoin hodi ajuda Governu no hasees povu husi ameasas externa nian.

"Formalmente mak la por parte husi ida ne'e, maibé moralmente, maun Xanana ne'e, nia forsa, nia integridade ne'e boot liu. Tanba mai husi ita-nia pasadu, maun boot sira ne'e hamutuk ho maun Xanana, hamutuk ho ita-nia forsa sira, durante iha períodu naruk. Entaun, ita fiar katak ita-nia maun boot sira sei la prejudika e nunka prejudika ba ita-nia lutu nasaun nian", afirma Sisto.

Tanba ne'e, pertinente, importante atu akumula hothotu hanoin sira, nune'e koloka F-FDTL sira iha fronteira, ne'e aban bainrua atu mosu buat ruma mós, núminimu, líder másimu sira ne'e antesipa ona saida de'it mak mosu, bele antesipa dadaun ona.

“Agora, depende husi ita-nia figura sira ne'e fó sira-nia hanoin, perspetiva rasik, mak oras ida politikamente ita-nia Governu, estadu mak sei deside. Mais estratéjikamente, ne'e ita la kestiona ita-nia líder sira-nia kbi'it oinsá atu halo autovizilánsia ba saida mak iha potensia bele mosu iha laran, núfin bele prejudika ba ita-nia instituisaun ne'e", dehan nia.

Iha segunda (06/09), Deputadu Bankada Frente Revolusionária Timor-Leste no Independente (FRETILIN), David Dias "Mandati", hakarak Prezidente Repúblika, Francisco Guterres "Lú Olo", no Primeiru Ministru, Taur Matan Ruak, atu ko’alia ho Kay Rala Xanana Gusmăo, kona-ba prosesu atu monta membru Falintil-FDTL iha fronteira terrestre entre TL no Indonézia.

"Buat sira ne'e loos duni (keamanan) fronteira, buat ida mais estranjeiru nian loos, ne'e hosi liur ne'e ita nia F-FDTL, mais ita nia situasaun ne'e, ita tenke estuda didiak, keta halo iha ne'ebá provoka malu, buat ruma mosu iha ne'ebá karik oinsá. Loloos ne'e primeiru ministru, prezidente sira, bolu mós maun Xanana, tuur hamutuk koalia, para depois buat ne'e ita la'o loos", hatete iha plenária PN, segunda (06/09). (*)

Rate this item
(1 Vote)
Tempo Timor

Ho hakraik an Tempo Timor hato'o komprimentus ba laitor sira katak, Jornal Tempo Timor hahu mosu iha imi le'et atu fasilita informasaun ba imi. Tamba ne'e ami presiza ita boot sira nia tulun atu ekipa jornal ne'e nian bele halao servisu jornalismu ho didiak.

Jornalista Jornal Tempo Timor, bandu atu hetan envelope ka sasan ruma husi fontes informasaun sira.

www.tempotimor.com

Related items