Print this page

RDDU ‘Hakilar’ Jestór Merkadu Halo Atuasaun ho Kakutak La'ós Fíziku

Vendedor sira fa'an hela sasan iha estrada nini. Vendedor sira fa'an hela sasan iha estrada nini. Foto Suplay

Tempotimor (Dili)-Rede Defensór Diretu Umanu (RDDU) hakilar Prezidente Autoridade Munisípiu Dili (PAMD) fó orientasaun ba jestór merkadu nomós guarda sira bainhira halo atuasaun ba negosiante sira tenke ho kakutak la'ós uza fíziku ba silu sidadaun sira.

“Ami rekomenda mós ba PAMD, la’ós rekruta ema mai tau farda ba duni ema ne'e la'ós bibi-rusa ne'e ema, tau farda ne'e tenke tuir treinu ka formasaun antes ba halo atuasaun. Hili ema kakutak la'ós hili ema fiziku boot para ba silu ema. Fó formasaun ba ita-nia guarda sira, sira mós merese, wainhira fó treinsmentu ba sira mak sira la impoin”, dehan Koordenadór RDDU, Inocêncio Xavier iha edifísiu HAK, Faról, sesta (08/07).

Tanba ne’e rede defensór rekomenda ba autoridade Munisipál Dili bainhira orienta guarda sira atu halo atuasaun ba vendedór sira presiza iha formasaun atu fó atendimentu ne’eb’e di’ak.

“Ami-nia rekomendasaun mak ne'e, ba Prezidente Autoridade Munisípiu Dili, karilk aban bainrua, atu orienta ita-nia populasaun ka vendedór sira, tenke treinu ita-nia guarda sira ho mentál, labele fíziku. Tanba ne'e la'ós ema cowboy. PAMD labele treinu jestór merkadu sira hanesan cowboy, hanesan ajente estadu ba reforsu sidadaun sira-nia diretu umanu”, afirma nia.

Tanba jestór merkadu ka guarda sira ne'ebé halo atuasaun tenke hatene normas operasionáal nian kona-ba oinsá atu ka'er, hada'u, tuir regra, nomós tenke iha lista kona-ba prende sasán saida-saida.

Ezemplu ida mak Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL) bainhira prende motorizada sira sempre iha lista ida kona-ba motorizada, bainhira espelu laiha husi parte karuk ka loos, inklui mós detein ema ruma, nia mai ho sasán saida, nia kalsa no kamiza metan, osan sekian dolar, iha brinkus, iha sapeo, tenke halo ida-ne'e.

“Labele kaer ema nia sasán so'e de'it, to'o ema-nia na'in tuir fali ba, dun-malu fali”, deklara nia.

Tanba sosiedade sivíl sira mós akompaña bebeik kazu ida-ne'e, guarda sira hadau sasán to'o ba dala ruma sira fó, balun sira ba so'e iha munisípiu Dili.

“Ne'e iha dadus barak, to'o sasán balun aat, to'o rahun, ema husu ba sira lahatene, ne'e imi hadau ema-nia sasán hatene, ema husu fali, imi lahatene, ne'e saida mak ne'e?. Ne'e instituisaun ka kriminozu nia organizasaun, ne'ebé ikus ema tuir ba husu ema lahatene”, krítika nia.

Ba situsaun hirak ne'e, Organizasaun Sosiedade Sivil ne'ebé hamahan-an iha Rede Defensór Diretu Umanu (RDDU) hakarak fó sai ninia pozisaun relasaun ho atuasaun seguransa Jestaun merkadu munisipál Dili nian, no liliu sira-nia atuasaun sira hasoru negosiánte sira.

Haree ba sidadaun sira ne'ebé hslo servisu vendedór ambulante ne'e atu sustenta sira-nia ekonómia uma-laran (rumah-tangah).

Tanba ne'e atuasaun sira hothotu ne'ebé máka Governu halo tenke ho aproximasaun ida ho diretu umanu, respeitu nafatin ba prinsípiu direitu umanu, ida-ne'e di'ak-liu.

Nune’e Estadu  Ratifika Konvensaun barbarak, atu ema hotu halo tuir nomós iha konstituisaun hatete buat di'ak de'it maibé ajente estadu ne'e halo fali buat seluk.

“Iha prinsípiu diretu umanu ne'e iha buat rua, sé halo Kontra Lei mós ne'e diretu umanu, lei iha mais o lá halo tuir ne'e mós diretu umanu. Tanba ne'e iha prinsípiu ida-ne'e, husu atu aviza ba ita-nia ajente estadu sira. Ha'u koiñese guarda sira ne'ebé sira-nia ferikoan balun mós fa’an sasán iha merkadu, sira-nia Inan-Aman sira mós fa’an sasán iha merkadu”, afirma nia. (*)

Rate this item
(1 Vote)
Tempo Timor

Ho hakraik an Tempo Timor hato'o komprimentus ba laitor sira katak, Jornal Tempo Timor hahu mosu iha imi le'et atu fasilita informasaun ba imi. Tamba ne'e ami presiza ita boot sira nia tulun atu ekipa jornal ne'e nian bele halao servisu jornalismu ho didiak.

Jornalista Jornal Tempo Timor, bandu atu hetan envelope ka sasan ruma husi fontes informasaun sira.

www.tempotimor.com

Related items