NIANAPU – Kondenadu ida ba krime violasaun sexual mate iha sela polisia Oe – Kusi, tanba deskonfia tara a’an, maibé familia matebian kondena maka’as polisia Task Force ne’ebé falla atu asegura matebian iha sela laran. 

Tribunal Disttrital Oe-Kusi kondena arguidu nain ha'at ba kazu krime violasaun sexual iha tinan 2016. Desijaun ba kazu ne’e akontese iha loron Segunda, 19 Marsu foin lalais. Tribunal kondena matebian Agustinho Sequeira da Cruz (22) ho pena prijaun tinan 15, no nain rua seluk mós tinan 15 inklui kondenadu ida mak hetan kondenasaun tinan 22. Hafoin desijaun ne’e, kondenadu nain tolu ba hatama iha sela detensaun polisia Oe – Kusi Ambeno hodi hein to’o atu transfere ba prijaun Bekora, Dili iha loron Tersa, 20 Marsu maibé la konsege, tanba kondenadu Agustinho mate iha sela polisia.

Inan hosi matebian Agostinho haktuir katak, sira simu ho laran luak kona – bá desijaun Tribunal nian, maibé la si mu situasaun ne’ebé hamate nia oan mane primeiru iha sela detensaun polisia laran. 

“Durante tinan rua tahanan luar am i kumpri lei, maibé tanba saida mak ha’u nia oan mate iha polisia nia liman laran, no polisia dehan sira lahatene buat ida. Polisia tenke responsabiliza ba kazu ne’e,” hatete Felisberta da Conceição nu’udar inan hahoris matebian Agostinho ba Tempo Timor iha aldeia Nianapu, suku Bobometo, sub - rejiaun Oe - Sili, Oe - Kusi Ambeno, Kuarta 20 Marsu 2018.

Felisberta hatutan, liu tiha ida ne’e, polisia mós foti mate isin lori ba sala mortuariu hospital refereal Oe – Kusi nian hodi halo autopsia, maibé la autoriza inan – aman atu tama hare sira nia oan, no to’o oras ne’e mós dotor seidauk fó sai rezultadu autopsia kona – bá kazu ne’e rasik.

“Tanba saida mak sira lori halai ba sala mortuario, no la autoriza ami hodi tama ba hare. Ne’e saida mak hanesan ne’e. Hatoba ha’u nia oan iha hospital durante loron tolu mós nunka autoriza ami atu tama hare,” esplika Felisberta.

Nia dehan, iha posibilidade boot ba involvimentu polisia nian mak hamate nia oan iha sela polisia Oe – Kusi, tanba hafoin desijaun Tribunal nian iha Segunda, polisia serbisu investigasaun kriminal lori kondenadu nain tolu ne’e ba sulan iha sela detensaun polisia nian hodi hein Tersa, 20 Marsu ró ba Oe – Kusi mak bele transporta kondenadu hirak ne’e ba prijaun Bekora, Dili, maibé la konsege, tanba kondenadu Agostinho mate iha sela laran.

“Labarik nain tolu ne’e toba hamutuk iha kuartu ida de’it. Sira nain rua seluk ne’e tama ba sela laran ho isin tanan (molik) de’it, maibé ha’u nia oan sira (polisia) husik nia tama ho nia ropa kompletu, depois kalan fahe ba rua, ahi eletrisidade mate, no Tersa dadersan ha’u simu informasaun katak ha’u nia oan mate ona iha sela laran, tanba deskonfia tara a’an ka oho a’an ho nia faru ne’ebé nia uja,” haktuir Felisberta.

Bainhira polisia lori mate isin entrega ba inan – aman mós polisia kontinua “falsifika” termu entrega katak matebian mate iha hospital. La’ós mate iha sela polisia.

“Ha’u tama ba hare matebian toba taka rabat rai ho kondisaun mate. Nia faru kesi hela iha kakorok. Ha’u atu foti telefone hodi hasai foto mós polisia lakohi,” haktuir matebian nia aman ki’ik Elias Abi.

“Agustinho mate iha sela polisia, la’ós iha hospital,” hatete Elias.

Nune’e, polisia ba dala tolu ona iha matebian nia uma hodi entrega termu entrega mós familia lakohi simu, tanba konsidera termu entrega ne’e nakonu ho falsifikasaun ho intensaun atu halakon evidensia ba matebian nia mate.

Kazu ne’e oras ne’e sai polémika boot iha Oe – Kusi Ambeno. Liliu hosi parte familia nian deskonfia polisia sira ne’ebé hala’o serbisu iha Tersa kalan mak oho mate sira nia oan. Entretantu, informasaun hosi parte polisia nian katak evidensia hatudu, matebian mak desidi oho nia a’an rasik ho nia faru, maibé polisia oras ne’e mós sei kontinua hala’o prosesu investigasaun ba kazu ne’e hodi hatene nia hun no abut.

Hatan kona – bá deklarasaun familia nian, komandante polisia Oe – Kusi Ambeno, superintendente xefe, Arnaldo de Araújo katak, to’o oras ne’e parte ministériu públiku sei hala’o hela prosesu investigasaun, no seidauk bele fó resposta ba kestaun ne’e, tanba kazu ne’e sei iha hela prosesu investigasaun nia laran.

“Agora sei halo hela prosesu investigasaun iha Ministériu Públiku. Ha’u seidauk bele fó sai ba públiku sem (tanpa) iha notifikasaun ruma,” hatete komandante Arnaldo via telemovel ba Tempo Timor, Sabadu (31/03).

Defeza ba matebian, defensor Kalisto Tout katak, to’o oras ne’e mós nia seidauk hatene klaru kona – bá motivu kazu ne’e.

“Nu’udar defeza ba matebian, ha’u sente laran triste tebes, tanba matebian tama ba sela polisia ho saudavel, maibé derepente mate. Agora ita hein de’it rezultadu autopsia atu hatete oinsá,” hatete defensor Tout ba Tempo Timor iha Tribunal Distrital Oe – Kusi Ambeno, Segunda (2/04).

Nia hatutan, bainhira rezultadu autopsia hatudu homesidu (ema mak oho) kondenadu Agostinho mak dono (nain) ba prosesu ne’e ka Ministériu Públiku sei halo prosesu.

“Maibé se nain ba asaun penál mak la foti asaun, entaun defensor públiku sei uja nia kompetensia atu halo rekursu,” nia esplika.

Rezultadu autopsia ba kazu ne’e seidauk fó sai nia rezultadu, no parte familia planeia ona atu hato’o hikas keixa eskrita kona – ba kazu ne’e rasik. (Oki)