"Sorumutuk ida ohin, tanba ita iha hela preparasaun atu ba pre-semeira iha Roma Itália, tanba ne'e mak ministériu agrikultura ho ninia parseiru sira halibur malu, sosiedade Sivíl e parte hothotu mai para tau hanoin hamutuk, maizoumenus ita-nia ekipa ida ne'ebé mak atu ba reprezenta ita-nia nasaun iha pre-simeira iha Roma ne'e, asuntu saida mak lori ba liga ba ita-nia preparasaun ka ou seguransa ai-hán iha ita-nia rai laran”, dehan Ministru Agrikultura no Peskas (MAP), Pedro Reis hafoin abertura diálogu iha Otél City 8, Kanossa Has-laran, tersa (13/07).
Tanba atu hadi’a sistema seguransa ai-hán iha TL, primeiru tenke hasa'e produsaun, maibé sei iha obstakulu barak mak governu hasoru hela.
"Entaun, hanesan ministru, ha'u-nia orientasaun aproveita biban hanesan ohin ne'e atu atinje ba ita meta atu reduz produsaun iha ita-nia rai laran e ita husu ajuda atu ita-nia parseiru sira bele fó tulun ita”, hatete nia.
Problema seluk ne'ebé difikulta governu atu hasa'e produsaun iha rai laran maka, hasoru situasaun kona-ba bee ne'ebé menus.
"Entaun, ita atu hasa'e produsaun halo nusá. Tanba ne'e mak ohin ha'u sujere, ba futuru, ita tenke halo ona "ceek dam", atu nune'e, pelu-menus tinan ida ita tenke halo kultivasaun ne'e dala-rua, entaun ha'u fiar katak, ho komunidade ne'ebé maka 1,3 de'it ne'e, sé tinan ida ita bele halai natar dala-rua, ha'u fiar katak ita-nia ai-hán ne'e sei sufisiénte”, afirma nia.
Xefe Gabinete PM, ba apoiu sosiedade Sivíl, Filipe da Costa hatete, iha diálogu ne'e ko’alia kona-ba tópiku importante sira mak hanesan, kona-ba sistema ai-hán nian, ne'ebé hahú husi produsaun, ambiente ho konsumu.
"Ita-nia karaterizasaun ba konsumu ne'e la'o, oinsá. Ita sei diskute ida ne'e iha ne'e. Segundu, ita sei ko’alia kona-ba nutrisaun liga ba kresimentu ne'e, la'o oinsá. Tanba ida ne'e sei liga ba ita-nia preparasaun atu partisipa iha World Guthering ne'ebé sei halo iha Tókio, iha mós tinan ida ne'e iha fulan-dezembru”, dehan nia.
Aleinde ne'e, ko’alia mós kona-ba situasaun labarik sira-nian neebé moris ho kondisaun fizika ne'ebé krekas, hodi bele ko’alia kona-ba asaun saida mak bele responde ba situasaun refere.
"Ikus liu mak ita ko’alia kona-ba koligasaun ba merenda eskolar. Timor-Leste aprezenta, halo programa merenda eskolar tinan kleur ona hamutuk ho pais seluk, ita sei ko’alia kona-ba koligasaun ho pais sira seluk atu esforsu ida ne'e bele la'o ba oin nafatin. Maibé, importante liu ita bele ko’alia mós kona-ba prátika di'ak sira ne'ebé la'o ona no oinsá bele mellora liután”, dehan nia.
Tuir planu, TL sei partisipa iha Pre-Simeira iha Roma-Itália, hahú iha fulan-Outubru tinan 2021. (*)