Tuir Amu Martinho, iha tinan 25 ba kotuk, Dom Carlos Ximenes Belo harii Komisaun Justisa e Paz Dioceze Dili nian, hafoin tinan tolu Amu Bispu Belo hakerek uluk karta ba Sekretariu Jerál Organizasaun Nasoeins Unidas (ONU), Javier Perez de Cuellar hodi husu referendum. 

Selebrasaun 25 anus ne’e, nia dehan, Igreja Katolika hakarak halo auto-kritika ba ninia an rasik. Tanba, igreja mak hahú husu referendum. Depois, liu tiha tinan rua nulu referendum ne’e, igreja hanesan lian la iha fali  

“Ohin loron, ita la’o lemo-lemo kanta dehan estadu frajil. Mas agora, estadu frajil ne’e igreja bele ajuda ka la’e? Tanba G7+ la’o haleu mundu dehan katak fahe esperiensia Timor kona-ba  hari’i dame (Peace Building). Maibé, la temi papel igeija nian,” hatete asesór ba peskiza no peritu husi Institutu Superior Filozofia e Teolojia, Fatu Metan, Dili ne'e. 

Iha relatorio ida, tuir Amu Martinho iha aprezentasaun momentu ne’eba, Ministra Emilia Pires ko’alia iha forum ida dehan, estadu frajil ne’e tanba Igreja Katólika halo demonstrasaun iha 2005. Nia uza ‘istila’ Hali-Hun case,” Amu Martinho dehan.

Tuir Padre Martinho, selebrasaun tinan 25 ne’e importante atu, igreja hakarak hare fali ninia kna’ar justisa e paz ne’e, husi ne'ebé , iha ne'ebé no atu ba ne'ebé. 

Relasiona ho situasaun ikus iha rai laran, kauza husi asaltu no oho malu entre membru arte marsiais TL iha rai laran mós iha rai li'ur, padre ne’e hatete, igreja presiza halo introspeksaun  nune’e bele hametin justisa ho paz iha nasaun ida ne’e. 

“Tanba ne’e, Komisaun Justica e Paz harii; Primeiru, Igreja Katólika halo izame de konsiencia. Segundu, hanesan Amu Papa Francisco dehan, Igreja Katólika tenke sai konsiensia kritika da nasaun. Terseiru, hanesan Nicolao Lobato dehan ita labele sai neutro iha momentu ida hanesan ne’e. Ita hotu tenke halo ‘dicernimento politico’ (hodi fuan ho neon moos, atu tetu no dasin ita nia lala’ok politika. Tan ba ne’e mak Timoroan oho malu iha 1974 ate 2020 mos sei oho malu nafatin,” nia esplika.