"Ita tau mós osan ba bioenjeneria, ita tau mós osan konservasaun ai-horis sira, ohin estraga tiha ema hanoin dehan ambiente, lae ita la investe ba ambiente, osan ambiente nian sempre menus husi 2 milhões dólar amerikanu tinan-tinan, ita nunka investe ba ambiente”, dehan Demétrio ba www.tempotimor.com iha kna’ar fatin Bebora Dili, segunda (19/04).
Maibé ba futuru presiza iha dezeña planeamentu intergradu abitasaun (Tata ruang terintergrasi-sigla Indonezia) katak iha fatin alta risku labele iha abitasaun, hanesan mota-ninin, foho lolon ne'ebé liu 40 graus, tasi-ibun sira ne'ebé fasil abrasi.
Infraestrutura sira tenke dezeña ho kuidaduhanesan esbozu ka kanal ne'ebé halo iha dalan ninin tenke kalklu udan ho flutuante be boot liu babain.
"Labele halo uma iha ne'ebá, di’ak liu husik fatin sira ne'e hanesan zona bufer, penyangah (sigla Indonésia) atu nune'e bainhira ai-horis sira kuandu moris iha ne'ebá bele ajuda halo penetrasaun ai-abut iha fatin ne'ebá hodi asegura infraestrutura sira ita hari’i”, dehan nia.
Seluk kona-bá coutting management (jestaun di’ak zona tangkapang air) iha foho lolon, ai-laran, ne'ebé la apropriadu atu halo toos la presiza sunu.
Presiza halo agro florestra, kuda ai-horis ne'ebé bele fó valor ekonomia ba populasaun maibé mós bele konserva be no rai.
Dezastre naturál ne'ebé akontese sai oportunidade aprende hamutuk atu halo koresaun, no rekuiñese buat balun ne’ebé lao ladun di’ak iha passadu
Primeiru ministru, Taur Matan Ruak rasik intergra SEA iha ekipa interministerial ba avaliasaun risku postu dezastre nian inklui mós ba planeamentu no halo mapamentu hodi foti dadus depois sei halo planeamentu ne'ebé kumprende nia vulnerabilidade.(*)