Print this page

Xanana Gusmão Fo Sasin ‘Afavór’ ba Relatóriu KJP

By October 31, 2020 2028
Eis PM no Prezidente CNRT Kay Rala Xanana Gusmao iha Tribunal Dili Eis PM no Prezidente CNRT Kay Rala Xanana Gusmao iha Tribunal Dili Foto Suplai

Tempotimor (Dili)- Ohin, eis Prezidente Repúblika no lider nasionál, Kay Rala Xanana Gusmão tenke tuur iha kadeira justisa nian iha Tribunál Distritál Dili, hodi fó sasin ba prosesu providénsia kautelár kona-ba publikasaun relatóriu Komisaun Justísa no Paz (KJP) Arkedioseze Díli.

Xanana fó sasin ba notifikasaun kazu ne’ebé rejistadu ho NUC 0278/20 CV/ TDD, aprezenta husi JU,S Juridico Social Consultoria ba Ministériu Públiku iha loron 29 Setembru 2020 ho karatér urjénsia ne’ebé arsebispu Don Virgilio do Carmo da Silva, no Padre Herminio de Fátima Gonçalves (Eis Prezidente Komisaun Justisa no Paz) hodi hatan kona-ba relatóriu komisaun nian ne’ebé espalla iha média sosiál faceebok.

Xanana Gusmão deklara iha sala audiénsia katak, konteúdu husi relatóriu ne’e rasik haktuir kona-ba kazu ne’ebé antes ne’e akontese iha uma mahon Topu Honis, maibé relatóriu ne’e rasik konfidensiál no la’ós sai konsumu públiku.

Antes ne’e, Xanana husu relatóriu ne’e husi Komisaun Justísa no Paz atu konfirma klaramente kona-ba faktu sira loloos nia ne’ebé konsulta iha relatóriu ne’e.

“Ha’u mai hodi sai testamuña ba kazu ida kona-ba públikasaun relatóriu Komisaun Justisa no Paz arkedioseze Dili nian ne’ebé halo ema hotu hakfodak. Ha’u fiar katak, relatóriu ne’e la’ós Padre Herminio mak públika, tanba ha’u rasik mós simu relatóriu ne’e hodi hato’o ha’u-nia hanoin kona-ba kazu ne’ebé ha’u sente katak, ladún tuir dalan loloos bainhira ita halo investigasaun ba justisa,” lider karismátiku ne’e haktuir ba jornalista sira iha Tribunál Dili, hafoin fó sasin iha kadeira justisa nian.

Lider nasionál ne’e fiar katak, ho deklarasaun ne’ebé nia parte halo hamutuk ho arsebispu Virgilio no Padre Hermenio bele hetan solusaun ba problema justisa iha Timor Leste.

Xanana mós haree katak, ohin loron Timor-Leste iha problema boot ba Sistema judisiáriu, tanba kazu boot barak akontese, autór judisiariu sira la prosesa hodi halo kazu barak arquiva de’it.

Tanba ne’e, Xanana deklara prontu nafatin atu mai hatan ba justisa, tana nia konsidera sistema justisa fraku oitoan.

“Tanba ha’u nia membru governu barak tama ona kadeia no sai ona, maibé kazu boboot ita la book. Nune’e, ita dehan atu fiar justisa ne’e tenki halo tuir justisa loloos,” Xanana deklara.

Iha julgamentu ne’e mós, eis Prezidente Komisaun Justisa no Paz, Padre Herminio de Fátima Gonçalves ne’ebe antes ne’ebé antes ne’e arsebispu Don Virgílio espulsa husi ninia pozisaun, deklara katak, nia mak hakerek duni relatóriu problemátika ne’e. Maibé, nia hafodak no la iha koñesimentu kona-ba aktu divulgasaun relatóriu ne’ebé ema públika iha média sosiál faceebok.

“Relatóriu ne’e ha’u hakerek hafoin entrevista mós Kay Rala Xanana Gusmão hodi fó opiniaun kona-ba prosesu justísa ne’ebé seidauk la’o ho loloos iha Timor-Leste”, nia deklara.

Bainhira halo tiha relatóriu ne’e, nia hatutan, haruka uluk ba Arsebispu Metropolitana Díli, Don Virgílio do Carmo, hafoin simu tan pedidu husi Kay Rala Xanana Gusmão.

Entretantu, iha prosesu julgamentu ne’e, Arsebispu Metropolitana Díli, Don Virgílio do Carmo da Silva la marka prezensa tanba seidauk simu despaixu husi núnsiu apostóliku.

Parte Defeza ba rekerente Advogadu Privadu, Hildegar Wondeng deklara katak, prosesu ne’e rasik parte rekerente husu tribunál rekolla fali relatóriu ne’ebé Komisaun Justísa no Paz elabora ona.

Nune’e mós advogadu Privadu Organizasaun Juridico-Social Consultoria JU,S, Olivio Barros Afonso deklara, nia rasik hato’o keixa kona-ba relatóriu públikasaun Komisaun Justisa no Paz hanesan providensia kautelar ne’ebé labele sirkula ba ema seluk atu hatene.

“Asaun mai tribunál nuudar medida providensia kautelar ne’ebé ita halo atu evita ninia prejuizu balun ba direitu ema ka organizasaun ruma ninia direitu balun haree katak ameasadu husi ema seluk nia hahalok relasiona ho Komisaun Justisa no Paz nia relatóriu espalla ona iha media públiku,” nia hateten.

Nia hatutan, relatóriu ne’ebé Komisaun Justisa no Paz halo tuir loloos ninia kontiudu tenki segredu, maibé relatóriu ne’e fó sai fali iha média sosiál hodi akuza no minimiza fali servisu profisionál ne’ebé organizasaun JU,S hala’o.
H

JU,S nia defeza haree relatóriu ne’e kestiona fila fali servisu profísionál ne’ebé organizasaun JU,S hala’o.

“Se servisu ne’ebé ami hala’o la loos, ne’e hanesan prosesu ketak ida, nia tenki lori prosesu ba Ministériu Públiku hodi dehan ami maka esplora fali labarik sira hodi dehan organizasaun hala’o servisu la loos,” nia kestiona.

Entretantu, JU,S nu’udar organizasaun sosiál ida ne’ebé sai mahon ba servisu advogadu privadu sira nian hodi tau matan no fó asistensia labarik sira ne’ebé sai vitima ba Violasaun Seksuál hasoru labarik no servisu apoiu sosiál no akompañamentu ba vitima sira.

Iha fatin hanesan, Padre Domingos Soares “Maubere” hateten, Igreja Katolika lamenta tebes, bainhira Tribunál Distritrál Dili notifika arsebispu Don Virgilio atu ba hatán iha Tribunál Distrital Dili.

Padre Maubere hatutan, Arsebispu simu notifikasaun atu mai iha Tribunál hodi hatan kona-ba keixa ne’ebé hato’o husi ONG JU,S ligagadu ho kazu ne’ebé akontese iha Oecusi, iha vitima labarik sira sente hanesan vitima ba investigasaun husi ONG sira halo hamutuk ho governu.

Padre Domingos Maubere dehan relatóriu ne’ebé Komisaun Justisa no Paz halo reprezenta Igreja Katolika atu defende direitu labarik sira nian no la’ós atu akuza fali grupu ruma ninia servisu.

Labaeik sira ne'ebe naran mensiona iha relatoriu problematiku KJP, mai husi uma mahon Topu Honis, maioria husi labarik feto sira ne'ebe hetan teste mediku ne'e sai hanesan pontensial vitima ou testamunia ba kazu abuzu sexual hasoru minor idade, deskonfia komete husi padre RD ne'ebe vatikanu hasai tiha ona husi nia kna'ar.

Nia dehan tan, kazu ne’e ba labarik na’in 30-resin ne’ebé sira sente hanesan vitima ba investigasaun husi ONG JU,S ne’e halo, tanba ne’e arsebispu antes ne’e husu deskulpa hodi hasai tiha Padre Herminio husi Komisaun Justisa no Paz.

“Lider Karismátiku Kay Rala Xanana Gusmão no Padre Herminio mós sai sasin ba tribunál atu fó sira nia deklarasaun hodi defende lia loos ba servisu Igreja Katolika nian ne’ebé desde uluk too agora defende labarik oan kiak sira nia direitu bainhira hetan injustisa ruma”, nia deklara.

Antes ne’e, jurista Timoroan Manuel Tilman hateten ba TempoTimor katak, relatoriu ne’ebe asina husi Padre Hermínio Gonçalves, temi possibilidade vitima abuzu sexuál husi suspeitu eis Padre RD iha uma Mahon Topu Honis viola lei no sadik Ministeriu Publiku atu prosesa kazu ne’e ba Tribunál.

Prosesu ne’e julgamentu ne’e, prejide husi juíza singular Edite Palmira, parte rekerente hetan asistensia husi advogadu privadu na’in rua, no rekeridu hetan asistensia husi advogadu na’in rua.

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Saturday, 31 October 2020 09:40
Tempo Timor

Ho hakraik an Tempo Timor hato'o komprimentus ba laitor sira katak, Jornal Tempo Timor hahu mosu iha imi le'et atu fasilita informasaun ba imi. Tamba ne'e ami presiza ita boot sira nia tulun atu ekipa jornal ne'e nian bele halao servisu jornalismu ho didiak.

Jornalista Jornal Tempo Timor, bandu atu hetan envelope ka sasan ruma husi fontes informasaun sira.

www.tempotimor.com

Related items