Diretór Jerál Sekretáriu Estadu Formasaun Profesionál no Emprégu (SEFOPE), Paul Alves hatete, kuandu akontese Covid-19 iha traballadór Timor-oan lubuk ida mak halai sees husi sistema.
“Totál dadus ne'ebé ami hetan até agora ne'e, kuaze ke ema 100 resin mak halai sees husi sistema, no sira ba husu vistu ida sira bolu dehan 403, ne’e bolu dehan protesaun viza,” dehan Paul bainhira akompaña ezame ba funsionáriu kazual SEFOPE iha salaun Infordepe, Segunda (14/09).
Paul hatutan, normalmente protesaun viza ne'e governu Australia aplika de'it ba ema sira husi nasaun ne'ebé mak enfrenta hela postu konflitu, maibé, traballadór Timor-oan lubuk ida mak ba husu viza protesaun.
“Agora, maiória sira halai ne'e mak sira ne'ebé serbisu fulan 6 iha sazonál ninian, razaun ne'ebé mak sira hatete mai katak, depois akontese Covid-19 sira ba fulan 6, ai-fuan ne'ebé sira kuu laiha ona, i dala-ruma muda fali sira serbisu husi fatin ida ba fatin ida, dala-ruma ba fali sidade ida,” dehan nia.
Nia hatete, kuandu ai-fuan ne'ebé sira kuu mak laiha ona, bele prejudika traballadór sira, ezemplu de'it sira kuu estrawberry iha Tazmania, husi tazmania komu sira kuu hotu tiha, sira destaka fali ba kuu sabraka iha sidade Western Australia, Quisland, kuu hotu tiha depois fila-fali ba prolonga fali sira nia kontratu.
“Maibé iha sira balu mós mensajen hela mai ami katak depois sira muda husi fatin ne'ebé sira servisu ba, sira servisu araska, laiha servisu, no sira la bele hetan osan tanba sira tenke selu akomodasaun ne'ebé maka sira hela ba, ida ne'e maka prejudika sira hodi halai sees tiha husi sistema ne'e”, informa nia.
Nia dehan, dadaun ne'e governu halo hela esforsu atu responde ba situasaun refere, maske TL seidauk tau nia adidu iha Australia, reprezentante embaixadór TL nian iha hodi mantein komunikasaun ho sira atu bele tau matan ba traballadór sira hodi prevene atu sira la bele halai sees husi sistema, tanba ida nee ita bele dehan la di'ak ba futuru, sustentabilidade programa ne'e rasik.
Ba kestaun ne'e, nia dehan, iha tersa (15/09) sira sei halo reuniaun entre nasaun sira ne'ebé haruka traballadór sira ba servisu iha Australia, sira sei tau hanoin no ideias hamutuk oinsá maka ita bele komunika ho governu Australia liu-liu parte imigrasaun atu bele halo prevensaun.
“Atu nune'e traballadór sira ne'ebé mak iha Australia la bele halai sees husi sistema hotu”, informa nia.
Entrerantu, totál traballadór ne'ebé oras ne'e servisu hela iha Australia hamutuk ema nain 1351, kompostu husi programa Pasific Labour (PLS), ne'ebé servisu ba tinan rua to'o tolu, no sira iha programa Sazonál Worker Program (SWP), kontratu servisu ho fulan 6.