Iha relatoriu ne'e hatete, kodigu penal fó sansaun penal ba korupsaun ne'ebé komete husi funsionariu estadu sira, maibé governu TL hasoru dezafiu barak iha implementasaun ba lei refere.
"Iha persepsaun katak ofisiál sira dala-barak envolve maka’as iha hahalok korrupsaun ho impunidade," deklara relatoriu ne'ebé tempotimor.com asesu, Tersa (17/03).
Iha relatoriu ne'e dehan, Komisaun Anti Korrupsaun (CAC) mak legalmente iha poder hodi lidera atividade nasionál kombate korrupsaun no iha autoridade hodi enkamiña kazu sira ba iha prosesu judisiál, maibé, CAC no Ministériu Públiku la koopera regularmente iha investigasaun sira.
Maske CAC independente, maibé governu kontrola ninia orsamentu nune’e halo CAC sai vulnerável ba presaun polítika.
"Instituisaun sira ho poder no kompeténsia atu prosesa korrupsaun, maibé evita halo investigasaun hasoru polítiku sira, membru governu sira, no líder no veteranu sira husi luta independénsia nasaun ne’e nian," katak relatoriu ne'e.
Relatoriu ne'e hatutan, durante tinan 2019 CAC kontinua investigasaun ba kazu korrupsaun sira, maibé laiha kondenasaun, sentensa, ka julgamentu relasiona ho kazu korrupsaun to'o iha fulan Novembru 2019.
"Kuriozamente, korrupsaun akontese barak liu komete husi governu nia ofisiál sira. Iha akuzasaun hasoru polísia, inklui polísia fronteira, nia envolvimentu iha korrupsaun—barak liu mak subornu no abuzu poder. Alegasaun nepotizmu sira barak liu ba iha governu nia rekrutamentu. Servisu alfándega hetan eskrutíniu ba alegadu korrupsaun relasiona ho sasan sira ne’ebé tama mai railaran, maibé laiha kazus ruma maka rejistradu".
Tuir Avaliasaun Nasionál ba Risku Brankeamentu Kapitál no Finansiamentu Terrorizmu tinan 2016 nian konsidera korrupsaun endémiku tiha ona, deklara relatoriu ne'e.
Iha relatoriu ne'e sita mós kona-ba deklarasaun rikusoin husi membru governu sira.
"Lei ezije membru governu nível altu deklara sai sira-nia rikusoin ba Tribunál Rekursu, maibé deklarasaun ne’e la presiza atu halo públiku, no laiha sansaun penál ruma bainhira la halo tuir. Primeiru Ministru Taur Matan Ruak deklara nia rikusoin publikamente hafoin simu pose iha fulan Juñu 2018," relatoriu ne'e hakotu.