LIKISA – Rai Loos hatete, Mari Alkatiri mak fahe kilat ba nia iha tinan 2006 hodi soran Timoroan sira atu oho malu.

Rai Loos konsidera rezultadu ukun hosi tinan 2002 mai to’o tinan 2006 atu haforsa ninia ukun liu hosi lalatak FRETILIN nian mak fahe kilat.

“Kilat ne’e buat ida sensitivu, maibé kamarada Mari fó ba ha’u. Kompara ho ita boot sira bele mate bandeira hun mós nia sei la fó buat ida ba imi,” hatete Rai Loos liu hosi komisiu partidu Alliansa Mudansa ba Progresu (AMP) iha Kampu Likisa, Sesta (20/04).

“Ha’u hakarak hatete ida ne’e, se kilat nia fó ba ha’u ohin ha’u husu osan mós nia fó, husu aviaun mós dalaruma nia bele fó mai ha’u, maibé ha’u hakarak hatete ba ita boot sira kilat ne’ebé iha tinan 2006 ha’u simu ho osan ne’e US $20 de’it. Imi labele hanoin katak ha’u simu osan barak,” esplika Rai Loos.

Tanba ne’e Rai Loos hatutan, atu ko’alia kona – bá FRETILIN nia mós jerasaun FRETILIN ida hahu kedas iha rezistensia ne’e. Tanba ne’e rezultadu 2006 ne’e pekadu primeiru. Pekadu segundu mak liu hosi kilat ne’e buka maneiras oinsá atu bele hafahe loromonu – lorosa’e. Ida ne’e mak kamarada Mari ninia obra. Obra ne’ebé mak nia tenta atu fahe Timoroan sira. Fahe tiha Timoroan rahun hodi depois ho ninia grupu tama atu fahe Timoroan sira ne’e sai ki’ik tiha.

Nia hatutan, FRETILIN nu’udar organizasaun ida ne’ebé halibur Timoroan tomak atu luta ba ukun rasik a’an, no FRETILIN iha tinan 2000 nian lahanesan ho FRETILIN iha tempu rezistensia nian.

“Kilat ne’ebé ha’u simu atu halo eliminasaun ba adversariu politika ne’ebé kontra Mari Alkatiri. Atravez kilat tinan 2006 ne’e hanesan forsa ida atu haforsa nafatin nia pozisaun hodi ka’er metin ukun iha Timor – Leste ne’e, buka atu fahe ita Timor – Leste ne’e rahun nafatin, no rahun ba bebeik”.

Rai Loos dehan, modelu ida ne’e mak nia (Alkatiri) tebe rai hodi gaba a’an katak FRETILIN sei ukun to’o tinan 50, maibé hanesan kurtina ida nia atu hatete katak, ukun tinan 50, maibé ninia implikasaun mak mina ne’ebé nia ba asina tiha tinan 50 ho Austrália.

“Nia ko’alia atu ukun tinan 50, maibé nia pinor mina Timor ne’e ba tinan 50”.

Rai Loos mós klarifika katak, antes ne’e Mari Alkatiri ko’alia iha media sira katak grupu Rai Loos oras ne’e sei subar hela kilat.

Ha’u hakarak hatete, se mak hakarak husu mai ha’u dehan sei subar kilat, tanba saida mak imi la husu se mak fahe kilat? Husu tok ba Mari katak nia fahe kilat hira ba Timoroan sira atu oho malu? Agora mai husu fali ida ha’u simu ne’e, lahatene nia fahe ba seluk ne’e, se tan? Husu ba nia kilat hira mak nia fahe. Ha’u nian entrega tiha ona iha misaun ONU nia oin,” esklarese Rai Loos.

Eis deputadu Piloto hatete, iha tempu ne’eba Mari Alkatiri mak responsabiliza ba politika defeza no seguransa iha tinan 2006.

Lei Organizka Forsas Armada iha artigu 11 katak nia mak responsavel maximu ba Forsa Defeza nian. Iha loron 23 Jullu 2007, Piloto ho nia maluk sira ba hasoru Mari Alkatiri hodi rezolve kestaun ne’e, maibé nia lahatene rezolve problema. Entaun tuir loloos nia tenke rezolve problema petisionariu sira tuir lei ne’e rasik, maibé nia konsidera sira ema hirak ne’e nu’udar ema a’at.

“Buka mak ses hosi problema. Ema ne’ebe esforsu maka’as hodi rezolve problema krize militar mak Taur Matan Ruak. Mari mak ka’er nafatin governu karik oras ne’e ita sei funu nafatin, han malu hela,” hatete Piloto.

Antes ne’e, Taur Matan Ruak fundamenta katak, difikuldades sira ne’ebé iha la’os kulpa Timoroan sira ne’e, maibé ema mak hakarak hafahe Timor-oan sira. Ne’eduni tenik Taur Matan Ruak, agora dadauk Timor-oan tenki matan moos ona ho buat sira ne’e hotu, no sei la fó ulun ba ema atu sama bei-beik ona.

“Ha’u uluk sei Jeneral, sira dehan ha’u mak fahe lorosa’e-loromonu, ha’u sai husi Jeneral, ha’u ba hatete ba prezidente katak, ha’u sai ha’u ba kandidata-an ba Prezidente, maibé Prezidente dehan, entaun problema 2006 no lorosa’e-loromonu. Ha’u dehan, Timor Laiha lorosa’e loromonu, se uluk Timor ne’e rua karik, Timor la ukun-an,” Taur Matan Ruak esplika.

Nia hatutan, eleisaun antisipada ne’e akontese tanba la’ós AMP nia sala, maibé sala FRETILIN nian.

“No FRETILIN la’ós agora mak foin sala. Sala bebeik tiha ona,” hatete Matan Ruak.

Nia hatutan, iha tinan 2002 FRETILIN mana ho kadeira 55 iha Parlamentu Nasionál.

“Ita sira ne’ebé ohin hamrik iha ne’e inklui ha’u ho Avo Nana ita vota hotu ba sira. Iha historia primeira vez eleisaun parlamentar FRETILIN hetan kadeira 55 iha 2002, maibé saida mak akontese? Iha tinan lima nia laran hari governu tolu; primeiru, segundu no terseiru governu. Dr. Mari nia mandatu monu iha dalan klaran. Timor atu nakfera. Ne’e gagal primeiru mak ida ne’e,” esplika Matan Ruak.

Entertantu, bainhira Tempo Timor konfirma assuntu hirak ne’e ba Mari Alkatiri, maibé la iha resposta. (Oki)