Login to your account

Username *
Password *
Remember Me

ANCT-TL Hala'o Semináriu Prevensaun Risku Moras La Hada'et

 Diretór ANCT-TL, Sancho Fernander. Diretór ANCT-TL, Sancho Fernander. Foto Tempo Timor

Tempotimor (Dili)-Aliansa Nasionál Kontrollu Tabaku Timor-Leste (ANCT-TL) nu'udar organizasaun rede sosiedade sivil naun lukrutivu, hala'o semináriu ba reforsa polítika prevensaun ba fatór risku moras la-hada'et no saudavel.

“Ami husi organizasaun naun lukrutivu ne'ebé kompostu husi organizasaun membru sosiedade sivíl sanulu-resin-ida iha teritóriu Timor-Leste. Ami-nia papél prinsipál mak atu servisu hamutuk ho Governu no Parlamentu Nasionál hodi reforsa servisu kombate tabajizmu no prevensaun moras lahada'et iha Timor-Leste”, dehan Diretór ANCT-TL, Sancho Fernander, iha workshop salaun MSSI nian, Kaikoli, kinta (24/03).

Moras La Hadaet (MLH) prinsipalmente atakasaun fuan, Kankru, Diabetes no Króniku repsiratóriu, mak dezafiu prinsipál ba saúde iha Sudeste Aziatiku.

“Globalmente, taxa mortalidade ba MLH 41 milhões kada tinan, ekuivalente ho 714 mortalidade hotu iha mundu. Projesaun ba taxa mortalidade ba Moras Ia-Hada'et sa'e 15 entre 2010 ho 2020 (ba 44 milhões taxa mortalidade). Estimasaun ne'e inklui 10.4 X mortalidade iha rejiaun sudeste aziatiku no konsideramate premature tun husi tinan 70 a'as liu mak nasaun sira ne'ebé iha rendimentu ki'ik”, esplika nia.

Moras la-hada'et liliu moras atakasaun fuan, kankru, ran midar (diabetes), no moras pulmaun króniku (COPD), sira mak kauza prinsipál ba mortalidade ka mate iha Timor-Leste.

“Dadus mortalidade la akumula 90X husi mortalidade sira ne'ebé la rejistu iha ospitál (baixa no mate iha uma). Tuir Relatóriu NCD Monitor Report husi Organizasaun Mundiál Saúde (OMS) hatudu, husi tinan 2016-2019 taxa mortalidade husi Moras La-hadaet 3,300, ne'e hatudu taxa mortalidade ba moras Ia hadaet jeralmente 825. Pursentu 204 ka ema 660 mak mate ho idade produtivu”, esklarese nia.

Tuir dadus survey (peskiza) ba fatór risku moras la-hada'et ho aprosimasaun WHO STEP 2014, hatudu katak prevalénsia risku moras la-hada'et as.

“Mais ou menus 5696 ema adultu uza forma balun husi produtu tabaku. Prevalénsia konsumu alkool ba mane a'as 42.84 no prevalénsia tensaun 3s, kolestrol no glukosa iha ran 39.3X, 21Y4 no 1,596”, esplika nia.

Parte seluk, tuir demografia survey saúde, prevalénsia husi rais badak entre labarik 46x, no prevalénsia husi ema isin krekas 244 no bokur 696, proporsaun husi uma-ka’in ne'ebé uza mina solidu hodi tein estima 874 iha Timor-Leste tuir demografia survey saúde 2016.

Rezultadu husi step survey mós hatudu menus intervensaun ba prevene moras la-hada'et no iha lakuna ne'ebé as ba asesu tratamentu, ezemplu husi feto idade entre 30-49 anos 1,14 mak halo ona teste screening ba kankru serviku no 97,34 husi ema sira ho tensaun ne'ebé Ia asesu ba medikamentu.

Governu Timor-Leste hatudu ona progresu siknifikante balun hodi prevene no kontrolu moras lahada'et iha tinan hirak ikus ne'e, liuhusi programa esensiál ba moras lahada'et iha munisípiu hotu entre prevensaun ba fatór risku moras lahada'et sira, ezemplu, lei kontrolu tabaku aprova ona.

Iha 2016, maske mekanizmu ba implementasaun ne'e persiza estabelese no hadi'ak iha futuru, prevensaun ba alkol seidauk hahú, no aprosimasaun komprensivu hodi mudifika dieta saudavel mós seidauk estabelese.

Tanba ne'e inklui hasa'e kofesementu, estabalese, no enkoraja regulamentu ba ambiente ne'ebé saudavel. (*)

Rate this item
(0 votes)
Tempo Timor

Ho hakraik an Tempo Timor hato'o komprimentus ba laitor sira katak, Jornal Tempo Timor hahu mosu iha imi le'et atu fasilita informasaun ba imi. Tamba ne'e ami presiza ita boot sira nia tulun atu ekipa jornal ne'e nian bele halao servisu jornalismu ho didiak.

Jornalista Jornal Tempo Timor, bandu atu hetan envelope ka sasan ruma husi fontes informasaun sira.

www.tempotimor.com
Darwin_Optic

Popular

Error: No articles to display

.

Contact us

Palapasu
Dili, Timor-Leste
+670 7723 4852
+670 7728 1698
http://www.tempotimor.com

Kalendariu Arkivu

« April 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30          

Tempo Timor Networks

Online Counter