Login to your account

Username *
Password *
Remember Me

Alola Terus Husi Tinan 1999, Fundasaun Alola Kondena Aktu Violénsia Domestika

Vítima Juliana dos Santos  ‘Alola’. Vítima Juliana dos Santos ‘Alola’. Foto Suplay

Tempotimor (Dili)-Funadasaun Alola kordena maka’as aktu Violénsia domestika no Violénsia seksual hasoru feto sira. Ho violasaun ne’ebé mosu iha tinan 1999 halo labarik Juliana dos Santos naran istimadu Alola (14) sai vítima no lori to’o Indonézia, dadaun ne’e nia tama ona iha Timor-Leste, tanba hetan nafatin violénsia husi nia la’en rasik.

Alola ne’ebé tama mai área Timor-Leste hafoin tinan 22 hela iha Nusa Tengara Timur (NTT), tanba funu iha tinan 1999 entre maun ho alin, ba prosesu Ukun Rasik-an halo populasaun iha Timor laran, barak mak sofre husi konsekuénsia funu refere, maun ho alin oho malu, inklui aman oan no inan feton sira, labarik minoridade sira hetan violasaun seksual husi milisia sira ne’ebé kaer ahi no kroat.

Nune'e iha Munisípiu Covalima trajédia hanaran Setembro nakukun (Negro) iha igreja Suai ne'ebé akontese iha tinan 1999, iha ne'ebá matawen kahur ho rán ne’ebé fakar sulin ba rai. 

Iha Igreja Suai (Igreja Ave Maria) ne'e, labarik ki’ik ida ho idade 14, tenke lakon ninian dignidade nu'udar feto, tanba hetan violasaun seksaual husi ema pro-Indonézia sira-nia grupu (milísia).

Labarik ne’ebé hetan violasaun ne’e ho naran Kompletu Juliana dos Santos, naran istimadu Alola. Violasaun seksual ne’ebé halo husi ulun boot Laksaur (milísia) balun, no ikus mai obriga lori Alola halai tama ba Betun-Nusa Tengara Timur (NTT), Indonézia hodi moris hamutuk nu'udar fen ho la’en.

Ho situasaun ne’e, ikus mai Inan-Aman husi Juliana dos Santos ‘Alola’ hasoru malu ho Kristry Sword Gusmão nu'udar espoza Kay Rala Xanana Gusmão hodi bele halo diplomasia ho Governu Indonézia nune’e bele lori fila Juliana dos Santos  ‘Alola’ ne'ebé mak milísia Laksaur lori ba Betun-Indonézia.

Maibé, prosesu atu lori Alola fila mai Timor-Leste han tempu naruk, tanba ho situasaun politika ne’ebé la estavel prejudika prosesu hotu.

Kristy Sword Gusmão kontinua luta atubele lori fila Alola mai nia moris fatin Timor-Leste liuhusi prosesu naruk ida iha Zenebra, ikus mai hari’i Fundasaun Alola ho objetivu ida atu hasa’e konsiénsia kona-ba Violénsia seksual hasoru feto no labarik feto sira.

Momentu ne'ebá prosesu la’o, maibé tanba situasaun politika rai laran la estável, entaun la konsege lori fila Alola mai Timor, maibé nia konsege kaben duni ho Higidio Manek to’o agora sira iha oan na’in-tolu.

Iha loron (10/01) tinan 2022, Alola halai husi Betun tama mai Timor-Leste, liuhusi fronteira Covalima, tanba la aguenta ho violénsia doméstika ne’ebé nia hasoru husi nia kaben rasik.

“Horsehik ami hetan kontaktu direitamente husi família Alola nian dehan katak nia tama ona mai iha ita-nian rain iha Suai, e agora dadauk nia iha ona kuerantena hodi kumpri loron 14 hodi halo prevensaun ba Covid nian, e ami mós rona husi família haktuir katak oinsá Alola tama mai iha Timor, tanba nia hasoru violénsia doméstika”, dehan Diretora Fundasaun Alola, Maria Imaculada Guteres, iha edifísiu fundasaun Alola, Maskarinhas-Dili (11/01).

Dadaun ne’e Fundasaun Alola halo ona kontaktu ho parte família, no parte autoridade seguransa PNTL Munisípiu Covalima nian, inklui Komandu Jerál PNTL hodi servisu hamutuk oinsá mak bele haree kona-ba kazu Alola nian.

“Orsida sei iha vizita ida ba kuarentena ne’ebé Alola hela ba, maibé ita hatene katak kuarentena ita sei labele hasoru malu, maibé parte polísia VPU Covalima nian sei fó protesaun ba nia, no bainhria nian kumpri ona durasaun tempu ba kuarentena nian depois polísia husi VPU sei akompaña nia, no sei lori nian mai hodi halo prosesu, atu halo re-integrasaun ba nian família, tanba nia mai nia la’ós hanesan autór kriminozu ida maibé nia vítima”, afirma nia.

Alola nu'udar vítima ida husi Masakre Setembrun Negro Igreja Suai nian ne’ebé akontese iha tinan 1999, milísia sira halo violasaun seksual hasoru nia wainhira nia sei idade 14. 

Fundasaun Alola nafatin iha kompromisiu ida atu apoiu Juliana dos Santos 'Alola' liliu ba saida de’it mak nian presiza apoiu nia iha situasaun ida ne’e.

Alola ho nia oan na’in-tolu, feto boot forma ona uma kain, feto daruak sei hela Indonézia hodi kontinua nia estudu iha Universidade ida iha Kupang, oan datoluk idade sei ki’ik. Tuir informasaun dadaun ne’e hetan mós torturasaun husi nia aman.

“Nia oan sei ki’ik agora iha Betun hetan mós torturasaun husi nia aman rasik entaun ami sei halo saida de’it mak Alola presiza atu apoiu nian iha situasaun ida ne’e”, hatete nia:

Fundaun Alola sei hasoru malu ho Juliana dos Santos wainhira reintrega ona ba nian família hodi bele hetan tan istoria balun husi nia relasiona ho violénsia domestika ne’ebé mak nia enfrenta, no saida mak nia presiza husi Fundasaun Alola atu apoiu.

“Se nia hakarak filafali mai Timor-Leste, Fundasaun Alola sei servisu hamutuk ho parte relevantes sira hotu atubele haree ba kazu violénsia ida ne’e”, dehan nia.

Tanba durante ne’e Fundasaun Alola mós apoiu Alola, no komunikasaun la’o nafatin durante nia hela iha Betun, aliende ne’e Fundasaun Alola mós fó bolsu estudu ba Alola nia oan feto hodi kontinua nia estudu iha Universidade.

Fundasaun Alola mós kondena hahalok sira ne'ebé mak nia kaben halo ba nia, liliu ba violénsia domestika ne’ebé nia halo ba nia kaben Juliana dos Santos.

"Ita kondena maka’as hahalok ida ne’e tanba hanesan violasaun direitu umanu, tanba ita hotu hatene hahú husi 1999 to’o mai agora, ita espera Governu Indonézia bele tau matan ba kazu ida ne’e”, deklara nia.  (*)

Rate this item
(1 Vote)
Last modified on Tuesday, 11 January 2022 20:56
Tempo Timor

Ho hakraik an Tempo Timor hato'o komprimentus ba laitor sira katak, Jornal Tempo Timor hahu mosu iha imi le'et atu fasilita informasaun ba imi. Tamba ne'e ami presiza ita boot sira nia tulun atu ekipa jornal ne'e nian bele halao servisu jornalismu ho didiak.

Jornalista Jornal Tempo Timor, bandu atu hetan envelope ka sasan ruma husi fontes informasaun sira.

www.tempotimor.com
Darwin_Optic

Popular

Error: No articles to display

.

Contact us

Palapasu
Dili, Timor-Leste
+670 7723 4852
+670 7728 1698
http://www.tempotimor.com

Kalendariu Arkivu

« March 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31

Tempo Timor Networks

Online Counter