Senhor José Ramos-Horta iha momentu ne’ebá asumi kargu nu’udar Ministru Negosiu Estranjeiru Timor-Leste ninian bainhira negosiasaun ne’ebé mak sensitivu ne’e la’o, ne’ebé akontese iha tinan 2004 no serve mós nu’udar prezidente husi tinan 2007 – 2017 ba nasaun ne’ebé mak foin hamriik ba daudaun. 

“Witness K no ninia advogadu Bernard Collaery la komete ba aktu traixaun ida iha situasaun nia laran hanesan funu entre Australia hasoru Xin aka Australia ho Korea du Norte,” Sr. Ramos-Horta hatete ba ABC.

“Kazu ida ne’e ba liu iha konxiénsia moral… mak laiha impaktu ba Australia ninia seguransa nasional.

“Ha’u dehan favor hakotu tia kazu ne’e no husik [Witness K no Sr. Collaery] kontinua sira nia moris babain.”

Sr. Ramos-Horta fiar Timor-Leste kria ona ezemplu ida mak seidauk akontese ho dalan hakotu ninia kazu kontra Australia iha ONU nia tribunal Justisa Internasionál ba kazu operasaun espionazen. 

“Ita konkordo ona atu husik tiha kazu refere ho Tribunal Justisa Internasional, kazu espionazen nian, ho kondisaun katak hahú negosiasaun sira kona ba fronteira maritima,” Sr. Horta hato’o. 

“Australia konkorda ona ba ida ne’e, nune’e ha’u hanoin sei mós justu ba sira atu husik ha hakotu tia akuzasaun refere].”

Iha momentu hanesan Prokuradór Jerál Christian Porter aprova ona akuzasaun ne’e, ida ne’e sai hanesan buat ne’ebé mak la babain ba nia agora hodi kansela buat ne’ebé mak aprova ona.

Sr. Porter la disponivel ba entrevista, maibé iha konferénsia mídia ida iha loron Segunda, nia repete katak nia halo ona asaun ne’e bazeia ba rekomendasaun ne’ebé mak mai husi Diretór Ministériu Públiku Commonwealth nian.

“Rekomendasaun ka mandadu husi Diretór Ministériu Públiku ne’ebé mak ha’u simu ne’e ho hanoin ne’ebé klean no detallu tebes. Ida ne’e rekomendasaun ne’ebé mak konsideradu tebes,” dehan Sr. Porter.

“Ha’u sei la bele atu halo liu fali ida ne’e, ha’u so bele simplesmente hatete katak ofisial independente ida husi governu iha Australia, nu’udar diretór ba ministériu públiku, hala’o ninia knar nu’udar nivel ne’ebé mak aas liu hatama keixa ka kazu ne’e mai ha’u.

“Keixa ba kazu ne’e rekomenda akuzasaun ba individuu nain-rua. Ha’u nia aprova tuir ba akuzasaun ne’e. Liu husi ne’e, ha’u bele dehan katak, ha’u iha espasu uitoan de’it mak ha’u bele haree liu ba ida ne’e.” 

Sr. Ramos-Horta daudaun ne’e iha hela Australia hodi lansa livru ida ba ninia kompilasaun diskursu sira. Bainhira nia fila ba kapitál Dili nia hatete katak nia planu ona atu rekomenda ema Australia nain rua ne’e (mak hetan akuzasaun) atu hetan nomeiasaun ba Orden de Timor – nu’udar prémiu ida mak hanesan fornese ona ba Governadór Jéral Peter Cosgrove simu ona depoizde nia lidera Misaun Mantein Paz iha tinan 1999. 

“Ha’u kompara Witness K no Bernard Collaery ho Timor-Leste nia belun barak mak iha Australia, Portuguese, iha Amérika no Japaun… ne’ebé mak Timor-Leste, nu’udar nasaun ida, fó ona onra iha tempu pasa ho kondekarasaun ne’ebé aas liu husi ami nia Prezidente no ami konsidera sira nu’udar hanesan ema hirak ne’ebé mak lidera ona ami nia luta ba justisa.” (ABC)