Login to your account

Username *
Password *
Remember Me

Tempotimor (Dili)-Empreza ka Grupu hamutuk 16 partisipa kompetisaun kulinária ai-hán lokál dader iha Feira Nasionál ne’ebé Organiza husi Ministériu Turizmu, Komérsiu no Indústria (MTKI), iha Portu Dili.

Tempotimor (Dili)-Reprezentante World Food Program (WFP) iha Timor-Leste, Dageng Liu hatete, funu entre nasaun Ukrania ho Rúsia ne’ebé la’o hela sei influensia folin ai-han iha Timor-Leste.

“Maibé ohin loron, nasaun barak mak enfrenta tan difikuldade ida kona-ba krize presu ai-hán tanba impaktu husi funu entre Ukránia ho Rusia, nune'e mós bele fó impaktu ba nasaun Timor-leste tanba Timor depedénsia ba importasaun husi rai liur”, dehan nia liuhusi karta komunikadu imprensa, kinta (31/03).

Tanba iha fulan neen liuba, Nasaun Unidas organiza Simeira Sistema Ai-hán, nu’udar etapa ida ba solusaun transformativu atu atinje Objetivu Dezenvolvimentu Sustentável iha tinan 2030 nian, nota funu Ukránia ho Rúsia fó impaktu ba importasaun ekonomia mai Timor-Leste.

Iha semana primeiru fulan-marsu tinan 2022, folin produsaun granula sa'e globalmente to'o pursentu neennulu (60%) kompara ho fulan kotuk, no konsidera sa'e maka’as dezde krize ai-hán iha 2008, nu’udar kauza direta husi konflitu refere.

“Hanesan mós krize ai-hán akontese iha tinan 2008, situasaun atuál bele afeta presu produsaun granula sa’e lalais iha tempu badak, inklui mós produtu ai-hán bázika sira seluk hanesan batar no fore-keli”, dehan nian.

Ba folin produsaun ne'ebé daudaun aumenta sei piór liután bainhira konflitu iha Ukránia kontinua, liuhusi elementu fundamentu rua, interrupsaun korrente fornesimentu no menus produsaun.

Globalmente, produsaun granula mak hanesan segundu produsaun sereál barak liu hafoin batar, nune’e ninia komérsiu globál boot tebes kompara ho produtu ai-hán sira seluk.

Maibé ho situasaun atuál, komersiante sira labele uza ró atu tula no transporta produsaun refere husi Ukránia ba rai liur tanba portu taka hela.

Hanesan segundu espotador maioria ba produsaun granula, impaktu ba esportasaun produsaun refere afeta parte hothotu, liga mós ho kestaun korrente fornesimentu ne’ebé antes ne’e akontese ona ho impaktu husi pandemia COVID-19.

“Importante tebes ba ita atu refleta, tanba produsaun granula hamutuk 25% mai husi Ukránia ho Rúsia. Tanba konflitu ne’ebé akontese rezulta Ukránia nia agrikultór sira abandona tiha sira-nia fatin produsaun granula hodi sai fali fatin konflitu nian. Nasaun rua ne’e hanesan fornesedór prinsipál iha produsaun granula ba Indonézia, ne’ebé utiliza produtu refere nu’udar ingrediente importante hodi produz supermie, trigu, no dose”, informa nia.

Tanba importasaun produsaun granula ba Timor-Leste maioria mai husi Indonézia, entaun Timor-Leste mós sei enfrenta fornesimentu produsaun ne'ebé la balansu iha merkadu lokál sira.

Haree ba Timor-Leste nu’udar nasaun ne'ebé depende ba importasaun husi rai li’ur, tanba ne’e situasaun refere sei afeta importador sira, liliu liga ho (folin ba transportasaun/mina sei aumenta karun), nune’e bele fó presaun ba kustu no ikus mai afeta mós folin ba konsumidór sira.

Iha fulan-janeiru tinan 2022 ne’e, inflasaun anuál sa’e ba pursentu 54, konsidera aas tebes hafoin tinan 10, iha ligasaun ho aumentu komponente ai-hán ba Índise Presu Konsumidór nian, Inflasaun ninia aumentu ne’e la’ós impaktu tranzitóriu ka bele atua ho lalais ho dezenvolvimentu globál atuál.

Normálmente, populasaun iha área urbana no rurál mak sei afeta maka’as husi presu ai-hán sa’e tanba sira iha dependénsia ba merkadu atu hetan ai-hán, no situasaun refere mós bele dezafia sira-nia abilidade atu hetan ai-hán tuir sira-nia nesesidade.

“Hanesan momentu di’ak atu refleta ita-nia estratéjia polítika ba rezerva serial, nu'udar substituisaun ba importasaun, no tempu di’ak mós ba protesaun sosiál atubele halo mitigasaun ba impaktu, espesialmente ba populasaun vulneravel sira”, hatete nia. (*)

Tempotimor (Baukau)‐Agrikultóres iha Munisípiu Baukau ho Autoridade no reprezentante Ministériu Agrikultura no Peskas (MAP) selebra loron ai-hán mundiál.

Darwin_Optic

Popular

Error: No articles to display

.

Contact us

Palapasu
Dili, Timor-Leste
+670 7723 4852
+670 7728 1698
http://www.tempotimor.com

Kalendariu Arkivu

« April 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30          

Tempo Timor Networks

Online Counter