Login to your account

Username *
Password *
Remember Me
Tempo Timor

Tempo Timor

Ho hakraik an Tempo Timor hato'o komprimentus ba laitor sira katak, Jornal Tempo Timor hahu mosu iha imi le'et atu fasilita informasaun ba imi. Tamba ne'e ami presiza ita boot sira nia tulun atu ekipa jornal ne'e nian bele halao servisu jornalismu ho didiak.

Jornalista Jornal Tempo Timor, bandu atu hetan envelope ka sasan ruma husi fontes informasaun sira.

Tempotimor (Dili) – Bankada Demokrátiku (PD) preokupa tanba Ministru Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun (MNEK), Deonisio Babo la marka prezensa iha serimonia tomada de posse ba embaixadór na'in tolu ne'ebé reprezenta Timor-Leste iha Brazil, EUA no Nova Zelándia.
 
"Ohin Prezidente Repúblika (PR) fó posse ba embaixadór na'in tolu. Ha'u rona katak Ministru Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun la marka prezensa iha tomada posse ne'e," dehan deputadu Bankada PD, Adriano do Nascimento iha plenaria, Tersa (13/08/2019).
 
Deputadu ne'e preokupa, tanba Timor-Leste haruka nia ema ba estranjeiru, maibé ministru ne'ebé tutela la marka prezensa.
 
"Ha'u preokupa katak ita haruka ita nia embaixadór ba ema nia rai, maibé ministru ne'ebé   toma konta ba ida ne'e, la marka prezensa. Sera que, ida ne'e parte ida husi boikota malu ka oinsá. Se hanesan ne'e, imajen ladún di'ak se PR fo pose, depois ministru ne'ebé toma konta la marka prezensa," Adriano hatete.
 
Hatan ba preokupasaun deputadu Adriano do Nascimento nian, portavoz governu dehan, MNEK la simu konvite husi PR.
 
Embaixadór na'in tolu ne'ebé ohin, Tersa (13/08/19) hetan tomada posse husi Prezidente Repúblika, mak Olimpio Branco nu’udar Embaixadór TL ba Brazil, Isilio Coelho nu’udar Embaixadór TL ba Estadus Unidos Amérika no Lisualdo Gaspar nu’udar Embaixadór TL ba Nova Zelándia.
 
Embaixadór na'in tolu ne'e mós hetan knaar liuhosi Dekretu Prezidente Repúblika númeru 36/2019, 37/2019 no 38/2019, nomeia husi VII Governu hamutuk ho embaixadores nain tolu seluk mak Governu VIII hasai tiha husi lista proposta AMP ninian.

Comment

Tempotimor (Dili) – Bankada opozisaun Frente Revolucionaria Timor-Leste Independente (FRETILIN) iha Parlamentu Nasionál, konsidera Parlamentu Nasionál (PN) mukit liu iha asuntu plenaria. Tanba, liu tinan ida ona maibé laiha lei ne'ebé PN deskute.
 
"Atividade Parlamentu Nasionál mukit liu. Durante ne'e, laiha ordem do dia. Maibé, ita hala'o plenaria. Uluk iha tiha entendimentu ida katak bainhira laiha ordem do dia, laiha plenaria," dehan deputadu Fretilin Francisco Miranda Branco hafoin plenaria, Tersa (13/08/2019).
 
Tuir Branco, PN iha duni situasaun emerjensia ida kona-ba proposta lei haat husi Governu. Proposta Governu ne'ebe PN rasik ma hasai desizaun, husu urjensia, agora urjensia hotu ona, ita filafali ba normal, situasaun parlamentu nian mak hanesan nune'e. Mukit liutan," dehan Branco.
 
Lei KAK
 
Bankada FRETILIN mós afirma, iha projeitu de lei ida, iha komisaun A. Maibé, konzeladu tiha. Ita iha Ministru Reforma Lejislativa Asuntu Parlamentar ida, maibé ita laiha proposta de lei. Ami mós kestiona reforma lejislativa saida, to'o agora proposta lei ida laiha. Tinan ida liu ona, maibé atividade PN mukit ba beibeik," dehan Branco.
 
Hatán ba preokupasaun ne'e, Prezidente Komisaun A Parlamentu Nasionál, Carmelita Moniz katak, lei Komisaun Anti Korrupsaun (KAK) la konzeladu. Maibé, foin estuda hotu kapítulu  ida.
 
"Projeitu de lei Komisaun Anti Korrupsaun la konzeladu. Ami halo hela diskusaun durante tempu liubá. Kapítulu primeiru kona-ba dispozisaun jerál hotu ona. Ne'ebé artigu hamutuk ruanolu resin hotu ona. Agora, ami atu tama ba kapítulu segundu. Bazeia ba hanoin balun ne'ebé mai husi kolega deputadu inklui sosiedade sira katak, tenke iha prevensaun no represaun," dehan deputada Carmelita.
 
Deputada ne'e komenta, atu tama ba kapítulu foun Komisaun A tenke buka referensia inklui halo kapitulu foun kona-ba deklarasaun de bens.

Comment

Tempotimor (Díli) – Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lú Olo, Tersa (13/08/19) fó tomada posse embaixadór Timor-Leste ba nasaun Brazil, Estados Unidos Amérika no Nova Zelándia.
   
Liuhosi Dekretu Prezidente Repúblika númeru 36/2019, 37/2019 no 38/2019 dekreta hodi nomea Olimpio Branco nu’udar Embaixadór ba Brazil (hodi troka Embaixadór Gregório de Sousa), Isilio Coelho nu’udar Embaixadór ba Estadus Unidos Amérika (hodi troka Embaixadór Domingos Sarmento Alves) no Lisualdo Gaspar nu’udar Embaixadór ba Nova Zelándia (hodi troka Embaixadór Cristiano da Costa).
 
Komunikadu Imprensa ne'ebé Tempotimor.com hetan, husi Palásiu Prezidente Repúblika hatete, Olimpio Branco, Isilio Coelho no Lisualdo Gaspar, nu’udar funsionáriu Ministériu Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun (MNEC) ho karreira diplomata. 
 
Maske nune'e, tuir dokumentu ofisiál ne'ebé tempotimor.com asesu husi Palásiu Governu katak kandidatu embaixadór na'in tolu (3) ne'e, hetan nomeiasaun husi VII Governu Konstitusional ne'ebé lidera husi PM Alkatiri. 
 
Diplomata Timoroan na'in tolu ne'e mós, hetan ona aseitasaun husi nasaun ne'ebé sira sei hala'o knaar ba, nune'e Governu AMP laiha kbiit atu ‘re-call’ sira.
 
Entretantu, tuir lista ne’ebé Governu aprezenta naran husi kandidatu embaixadór sira hamutuk 16, mak hanesan tuir mai ne’e:
 
1. Ines Maria de Almeida, Embaixadora ba Cambera, Austrália 
2. Gil da Costa, Embaixadór ba Reinu Unidu Gra-Britania no Irlandia Norte
3. José Luis Guterres, Embaixadór  ba Konfederasaun Suisa
4. Paulo Assis Belo, Embaixadór  ba Repúblika Mosambike
5. Lisualdo Menezes Coimbra Gaspar, Embaixadór ba Wellingtong, Nova Zelandia
6. Isilio Antonio de Fatima Coelho da Silva, Embaixadór ba Washington DC, EUA.
7. Isabel Amaral Guterres, Embaixadora ba Lisboa, Portugál.  
8. Isabel Amaral Guterres, reprezetante permanente TL ba Sekretariadu Ezekutivu CPLP
9. Isabel Amaral Guterres, Embaixadora la rezidente TL ba Republika Kabuverde.
10. Olimpio Maria Alves Gomes Miranda Branco, Embaixadór ba Repúblika Brazil
11. Maria Natalia Guterres Viegas Carrascalao, Embaixadora ba Singapura
12. Ilidio Ximenes da Costa, Embaixadór ba Japaun
13. Hermenegildo Lopes, Embaixadór ba Kambodia
14. Abrão dos Santos, Embaixadór ba Republika Popular Xina
15. Joana Veneranda Amaral, Embaixadora ba Santa Sé
16. Armandina Maria Gusmão dos Santos, Embaixadora TL ba Reinu Tailándia

Comment

Tempotmor (Dili) – Kompañia internasional HEINEKEN Timor Leste hetan fiar husi estadu Timor Leste nune’e asina ona kontratu investimenu ho governu Timor – Leste iha tinan 2015 maibe to’o oras ne’e seidauk bele produz serveza HEINEKEN.

Comment

By : Sally Rummery 

Tempotimot (Dili) - Activist group, Movement Against the Occupation of the Timor Sea (MKOTT) has condemned the Australian government for its prosecution of whistle-blower, Witness K and his lawyer, Bernard Collaery, calling it an ‘attack on freedom of expression and democracy’. 

The group has launched a public petition against Australian Federal Attorney General, Christian Porter in protest to the prosecution of the men.

Charges were filed against the two men by federal prosecutors, with Mr Porter’s approval, following the exposure of an Australian bugging operation of Timorese government offices during negotiations over how lucrative oil and gas reserves were to be shared between the nations. 

As Timor-Leste prepares to celebrate its 20th anniversary of the 1999 referendum on the 30th of August, it also hopes to officially ratify its Maritime Boundary Treaty with the Australian government. 

The exposure of the Australian secret service’s corrupt and illegal bugging put pressure on Australia to accept, in 2018, a boundary treaty agreed in a facilitated conciliation process under the United Nations Convention on the Law of the Sea. 

In a media conference held last week, MKOTT called on Mr Porter to use his power under section 71 of the Judiciary Act (1903) to immediately put a stop to the prosecutions, saying that it would ruin the relationship between the countries. 

"While Timor-Leste and Australia are about to celebrate this important occasion, we the undersigned note with great regret that the Australian government has continued its prosecution of Lawyer Bernard Collaery and Witness K. These two are heroes of the maritime boundary agreement and thus their prosecution will pollute the celebration and the bilateral relations".

The petition is hoped to have gained the signature of over a thousand Timorese by the end of August.

Comment

By ROD MCGUIRK, ASSOCIATED PRESS [link: https://abcnews.go.com/International/wireStory/australian-parliament-approves-treaty-east-timor-64644817

Tempotimor (Melbourne) - Parlamentu Australia nian aprova ona ratifikasaun ba tratadu fronteira maritima ida ne’ebé mak asina ho Timor-Leste fulan sanulu-resin-nein liu ba no governu daudaun ne’e iha hela presaun nia okos hodi fó fila-hikas osan dolares hamutuk millaun sanulu ba Timor nia direitu husi tasi-kidun ida ba kampu gas nian mak hetan rekoñesimentu katak nasaun ilha-sorin baluk ne’e mak sai nu’udar nia nain. 

Iha tempu tarde loron Segunda, Parlamentu Australia pasa ona lejislasaun ne’ebé mak fornese espasu hodi ratifika tratadu refere, semana ida depois de Australia nia viziñu kiak ne’e hetan ona vota afavor ba lejislasaun mak hanesan hodi diriji oinsá nasaun rua ne’e sei fahe osan dolar biliaun ba biliaun husi riku-soi mina no gas ne’ebé mak latan hela iha Tasi Timor nia okos.  

Tratadu ne’e uluk asina ona iha Nova Iorke iha fulan Marsu tinan kotuk, maibé la fó influénsia to hetan ratifikasaun liu husi dalan nota diplomátiku interkambiu bainhira Primeiru Ministru Scott Morrison vizita ba Timor-Leste iha loron 30 Agostu, ba komemora aniversariu referendum nian ba dala 20 ne’ebé mak marka nu’udar independensia husi Indonesia, ne’ebé halo ona invazaun iha tinan 1975 ba Portuguese nia kolóni ida ne’e. 

Australia sei nafatin hetan osan porsentu 10 nu’udar royalti husi Bayu Undan nia mina no gas to ramata, bainhira Timor-Leste foti sai nu’udar nain tomak ba kampo refere ne’ebé tuir predisaun sei mamuk iha tinan hirak oin mai tan. 

 

Timor nia eroi ba independensia no xefe negosiadór ba tratadu refere, Xanana Gusmão, dehan katak ninia nasaun iha tempu pasadu lakon ona osan dolar milaun 5 kada fulan bainhira akordu ne’e seida'uk hetan ratifikasaun. 

Donald Rothwell, peritu ida ba lei internasional husi Universidade Nasional Australia iha loron Tersa ne’e hatete katak provisaun (ketentuan) ne’e forma ona katak sei laiha kompensasaun mak sei selu ba tantu parte rua ne’e hotu nu’udar rezultadu husi regulamentu fronteira foun ne’e. 

“Bainhira tratadu ne’e komesa lao ona, totalmente sei laiha obrigatoriu ba Australia hodi selu kualkér tipu ba kompensasaun, tanba iha ne’ebá temi ona iha laran,” 

Steve Bracks, sesante prezidente konsellu ba Victoria no fundador ba organizasaun asistensia Projetu Governasaun Timor-Leste nian, deskreve Australia ne’ebé kontinua atu hetan lukru husi Bayu Undan nu’udar “asaun demaiziadu.” 

Charlie Schenier, peskizador ida iha La’o Hamutuk, nu’udar institutu peskiza ida iha TImor-Leste, dehan katak Australia hetan ona lukru dolares bilaun 5 husi mina no gas ne’ebé mak daudaun ne’e konkorda ona tama ba Timor ninia teritoriu.

“Australia iha tempu pasadu laiha direitu atu hetan porsentu 10 husi Bayu Undan,” Scheiner hatete ba ABC. “Ami espera katak Australia sei halo buat ne’ebé mak loos no selu hikas fali saida mak sira foti ona husi fatin ne’ebé mak la konsidera sira nu’udar nain tan ona.” 

Australia ninia Departamentu Relasaun Esterna no Komérsiu la fó komentariu kona ba pergunta ne’ebé relasiona ho kompensasaun, maibé hatete iha sira nia deklarasaun iha loron Tersa katak: “Ami hein atu lori tratadu ne’e formaliza hodi vigor iha tempu badak nia laran mak posivel.” 

Tratadu ne’e deklara katak “parte hirak ne’ebé involve konkorda katak laiha kúalker parte ida mak sei halo reklamasaun ba kompensasaun kona ba atividade mak hala’o ona sobre petroliu nian iha Tasi Timor.” 

Rothwell deskreve katak klausa ne’e nu’udar “oinseluk uitoan,” no reflete tuir ba konkordansia barak kona ba Tasi Timor atraves dekada hira nia laran ne’ebé Australia halo ho Indonezia no depois halo ho Timor-Leste. 

“Iha klausa ne’ebé mak relasiona ho kompensasaun nian ne’e loloos sai nu’udar advogadu ida nia dalan hodi asegura katak sei laiha tan dalan atu fila fali ba kestaun hirak ne’e iha futuru mai,” Rothwell hatete.

Bazeia ba tratadu refere, Timor-Leste sei hetan asaun ne’ebé boot liu husi lukru ba esploitasaun kampu gas Greater Sunrise ne’ebé mak seidauk book. Asaun ne’e sei fahe tantu 80-20 se pipa nia gas ne’e dada ba Australia hodi procesa ka 70-30 se pipa ne’e dada ba Timor. 

 

Timor-Leste hakarak atu dada gase ne’e hodi prosesa iha ninia teritoria maibé investor sira tauk-tauk hela tanba dalaruma dalan ida ne’e ekonomikamente sei la viavel ka la’o di’ak iha futuru mai. 

Asuntu fahe riku-soi mina no gas ne’ebé mak lokaliza entre Australia no Timor-Leste ne’e to’o agora sai ona nu’udar asuntu ne’ebé mak halo deskonfortu entre viziñu rua ne’e deste tinan 2002 bainhira Timor-Leste hakat ba oin nu’udar fini ida hodi sai nasaun ho ema milaun 1.5 ne’ebé independente husi Indonezia. 

Australia no Timor asina ona tratadu ida iha tinan 2006 kona ba fahe lukru ba Greater Sunrise nian ba futuru. Maibé relasaun ne’e monu bainhira Timor-Leste akuza Australia ho asaun espioneza ho dalan tau instrumentun espiaun nian ba iha Timor-Leste ninia gabinete laran ne’ebé uza hodi halao diskusaun iha tinan 2004, hodi Australia bele iha vantazen ba negosiasaun ne’ebé mak la justu. Australia nega alegasaun ida ne’e. 

Espiaun ida ne’ebé mak lekar informasaun ne’e sai ho ninia advogadu Bernard Collaery aprezenta aan ba hearing iha tribunal Canberra nian ida iha loron Tersa hetan akuzasaun ba konspirasaun hodi komunika sai informasaun sekretu kona ba alegasaun monta instrumentu espiaun ne’e. 

Collaery ninia advogadu Ken Archer hatete ba Tribunal Majistradu Teritoriu Capital Australia katak ninia kliente hakarak atu alegasaun ne’e ba hearing iha Tribunal Supremu. 

Robert Richter, ne’ebé mak reprezenta espiaun ne’e, ne’ebé mak ita barak hatene ho naran Witness K, hatete ba Xefe Majistradu Lorraine Walker katak ninia kliente hakarak ninia alegasaun ne’e ba hearing ketak husi tribunal majistradu ida. 

Walker adia kazu ne’e ba loron 6 Agostu, iha tempu hanesan advogadu sira mós diskute oinsá atu prosesa kazu ne’e. Advogadu no esipaun, sira ida-idak hetan akuzasaun ne’ebé bele lori sira ba kastigu prizaun tinan rua bainhira prova sira kondena halo sala. 

Eis prezidente Timor-Leste no manan nain ba prémiu Paz nian José Ramos-Horta demanda ona ba Australia atu hapara alegasaun ne’e tanba ema nain rua ne’e nia asaun bazeia ba sira nia konxiénsia bainhira sira hamosu alegasaun ba Australia. 

Timor-Leste ninia reseita ba minan, ne’ebé mak kobre ba governu nia gastus to porsentu 90, daudaun ne’e menus makas ona tanba mina no gas ne’ebé mak iha komesa menus los ona iha sira nia teritoriu laran. Bazeia ba La’o Hamutuk, nasaun ida ne’e ninia fundu riku-soi soberania dollares bilaun 16 bele sei mamuk iha tinan sanulu nia laran tanba tinan-tinan governu foti hakat liu ona investimentu nia retornu.

Comment

Tempotimor (Maubara) – Prezidente Repúblika (PR), Francisco Guterres Lú Olo, Sesta (09/08/19) presta omenajem ikus ba saudozu José Cirilio Nunes "Maubrani" iha saudozu nia knua, Maubara, Likisa.

Comment

Tempotimor (Dili) – Prezidente Parlamentu Nasionál (PPN) husu ba Governu sentrál no autoridade RAEOA-ZEESM, tenki solusiona lalais problema ró Haksolok, ne'ebé to'o agora seidauk mai Timor-Leste.

Comment

Tempotimor (Baucau) – Ministru Obras Públika (MOP) hamutuk ho Banku Dezenvolvimentu Aziátiku (ADB) lansa fatuk dahuluk, ba reabilitasaun estrada diresaun Baucau-Viqueque.  Orsamentu ba projetu estrada refere, nu'udar fundu emprestimu husi ADB ho montante miliaun $ 44.

Comment

Tempotimor (Díli) – Espoza Prezidente Repúblika (PR) Timor-Leste, Cidália Nobre Guterres, simu doutór espesiálista Timoroan na’in tolu hanesan: Daninha Coelho, José António Gusmão no Domingas Bernardo iha Gabinete Espoza Prezidente Repúblika, Palásiu Prezidensiál, Bairru-pite, Kinta (08/08/19).

Comment

Darwin_Optic

Popular

Error: No articles to display

.

Contact us

Palapasu
Dili, Timor-Leste
+670 7723 4852
+670 7728 1698
http://www.tempotimor.com

Kalendariu Arkivu

« March 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31

Tempo Timor Networks

Online Counter