Print this page

F-FDTL Lansa Plaka ba Istória Luta Libertasaun iha Laklo

By August 16, 2021 5272
Xefe Estadu Maior Jenerál FALINTIL-FDTL, Tenente Jenerál Lere Anan Timur, akompaña husi Ministru Justisa, Manuel Cáceresa da Costa, Administradór Munisípiu Manatutu, Bernado Soares, lansa plaka ba akontesimentu funu sívil (guerra cívil), iha Postu Administrativu Laklo, Munisípiu Manatutu, domingu (15/08). Xefe Estadu Maior Jenerál FALINTIL-FDTL, Tenente Jenerál Lere Anan Timur, akompaña husi Ministru Justisa, Manuel Cáceresa da Costa, Administradór Munisípiu Manatutu, Bernado Soares, lansa plaka ba akontesimentu funu sívil (guerra cívil), iha Postu Administrativu Laklo, Munisípiu Manatutu, domingu (15/08). Foto TempoTimor.

 Tempotimor (Dili)-FALINTIL-Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL) hala’o atividade tour ba komemorasaun aniversáriu FALINTIL dala-46 (20/08/1975 to'o 2021), hodi lansa plaka rua ba fatin istória luta libertasaun iha área Behedan, Aldeia Ilimanu, Suku Uma-kaduak no Aldeia Nakaleu, Suku Lakumesak, Postu Administrativu Laklo, Munisípiu Manatutu.

Xefe Estadu Maior Jenerál F-FDTL, Tenente Jenerál Lere Anan Timur esplika, ho plaka ne’ebé monta hanesan dalan ida atu hatuur istória ho loloos iha ninia fatin, hodi konta ba jerasaun sira tuir mai.

“Ida ne'e mak ami tau hanoin hamutuk, ita tenke halo buat ruma, tanba ita nia idade mós la'o dadauk. Ita tenke hatuur istória iha nia fatin, istória loloos. Hanesan ohin, alin na'in-rua bele dehan katak, maun na'in-rua, hanesan testamuñu vivu ba ita-nia prosesu de libertasaun nasionál, e ohin iha ne'e, la'ós ita Timoroan de'it, ita-nia konvidadu internasionál, sira mós hakarak mai hatene ita-nia istória, ita-nia prosesu. Prosesu 24 anus, funu ba ita-nia independensia, prosesu ukun-an 20 anus, sira hakarak hatene ida ne'e”, informa Lere iha Postu Administrativu Laklo, domingu (15/08).

Ba testamuña vivu, ema hirak ne'ebé haree ho matan, kaer ho liman kona-ba akontesimentu ida, tanba ne'e, sira hanesan rezisténsia ne'ebé partisipa direta no funu iha luta ba libertasaun tenke buka no identifika fatin istóriku sira, tanba sira-nia idade mós la'o dadauk.

“Puré-zemplu, imi-nia maun, imi-nia aman Xanana ba ona 75 anus, ha'u (Lere) 69 anus a 70 anus. Ita ema, ita labele moris to'o 200 anus, até 90 anus mós ita-nia hanoin la hanesan ona, entaun enkuantu, ami sei iha forsa, sei iha hanoin, ami-nia hanoin sei di'ak, ami hakarak hahú hatuur  istória iha nia fatin, istória loloos”, afirma nia.

Tanba iha tinan 2020, tau plaka iha fatin balun ne'ebé uluk FALINTIL sira oho inimigu, maibé fatin la hotu, tanba sei iha fatin barak ne’ebé presiza aban bainrua jerasaun foun sira hatene prosesu luta.

“Ida ne'e mak ami tau sinál, plaka, aban bainrua ita-nia Governu, estadu mak sei fó, sei hatutan, halo oinsá sira mak hatene”, dehan nia.

Nune'e, iha tinan 2021 ba komemorasaun loron FALINTIL nian, iha planu ida ne'e, tanba funu hahú iha 1975 to'o 1977, Timoroan rasik mak oho malu entre Partidu Uniaun Demokrátika Timorense (UDT), Frenti Revolusionáriu Timor-Leste Independente (FRETILIN), ne'ebé kuñesidu ho funu sívil (guerra sivíl).

“Ne'e mak estaka ne'ebá ne'e hanesan mós iha fatin balu ami tau memória da guerra sivíl. Guerra Sivíl entre Fretilin ho UDT, ka UDT ho Fretilin. Afinál hothotu hanoin ida de'it, hakarak ida de'it mak Ukun rasik-aan, maibé dalan atu to'o ba ukun rasik-an ne'e mak la hanesan. Tanba de'it ita haksesuk malu husi dalan ne'e mak ita oho malu ne'e. Puré-zemplu, imi Laklo hakarak Manatutu, balu dehan laiha, ha'u ba Manatutu, hau sa'e kuda. Balu dehan laiha, ha'u sa'e karreta. Balu dehan la’e, ha'u tuir mota, ha'u sa'e ró. Imi haksesuk malu ida ne'e, afinál imi oho malu. Mas imi hothotu hakarak ba Manatutu”, haktuir Lere.

Ligadu iha funu svíl (guerra civil) ne'e, husu ba populasaun Laklo no povu Timor-Leste tomak atu labele fó sala ba malu, maibé Timoroan rasik duni mak oho malu.

“Ita timoroan, ita nu'udar timoroan hothotu hakarak ida de'it, dehan Ukun Rasik-an, maibé tanba hanoin maka lahanesan, ita oho malu”, afirma nia.

Tuir loloos, serbisu ida ne'e (lansamentu plaka iha fatin istóriku), la'ós F-FDTL nian, maibé nu'udar mós ema ne'ebé luta ba libertasaun, no rihun ba rihun iha tinan naruk nia laran, sira fakar rán, soe sira-nia isin, halo Timor-Leste loron ukun-an.

“Ami sira ne'ebé sei moris, ami lakohi para aban bainrua, ema konta sala istória, tanba ida ne'e mak ami halo serbisu ida ne'e”, hatete nia.

 

Sasin moris ba funu sívil iha Laklo, Francisco Mau Soares, hato'o agradese ba orientasaun husi Komandu Falintil-FDTL, ne'ebé lidera husi Tenente Jenerál Lere Anan Timur, atu halo Tour haleu Timor-Leste hodi rekoñese funu maluk sira ne’ebé lakon vida tanba kauza libertasaun nasionál.

“Ha'u labele hatete sé mak traidór, sé mak manu-aman, tanba funu mak sira mate. Tanba ne'e mak aproveita oportunidade ida ne'e, boot sira buka malu ba, halo distintisaun ida klean para jerasaun sira foinsa'e ne'e, kaer istória ida ke loos, e justu. Ha’u hein katak, ita-boot sira sei halo duni buat ida iha futuru, atu nune'e ita istória real ida ne'e, labele lakon iha ita jerasaun patrióta sira iha tempu oin mai”, dehan nia. (*)

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Monday, 16 August 2021 01:29
Tempo Timor

Ho hakraik an Tempo Timor hato'o komprimentus ba laitor sira katak, Jornal Tempo Timor hahu mosu iha imi le'et atu fasilita informasaun ba imi. Tamba ne'e ami presiza ita boot sira nia tulun atu ekipa jornal ne'e nian bele halao servisu jornalismu ho didiak.

Jornalista Jornal Tempo Timor, bandu atu hetan envelope ka sasan ruma husi fontes informasaun sira.

www.tempotimor.com

Related items