Login to your account

Username *
Password *
Remember Me

Items filtered by date: Thursday, 03 October 2019

Thursday, 03 October 2019 23:22

2030, MS Halo Redús Tuberkuloze  

Tempotimor (Dili) – Ministeriu Saúde iha ona planu hodi redús moras Tuberkuloze (TB) iha Timor-Leste iha tinan 2030.

Xefe Unidade Programa Tuberkuloze, dr. Constantino Lopes iha Workshop ida kona-ba moras TB, ne'ebé organiza husi Ministériu Saúde, Kinta (03/10/19) iha Timor Plaza haktuir, Ministériu Saúde iha ona planu atu dezenvolve estratéjiku hodi bele redús moras TB iha 2030.

Nia dehan, ekipa husi Ministériu Saúde sei tuun ba munisípiu hotu-hotu tuir planu ne'ebé iha ona ba tinan 2030.

"Iha 2030 ne'e, atu la'o ba munisípiu hotu-hotu. Espera katak, durante tinan 11 ne'e, ita bele halo intervensaun ne'ebé di'ak-liu tuir planu estratéjiku ne'ebé defini tiha ona," Lopes hatete.

Nia mós husu ba komunidade sira ne'ebé iha ona sinál sintomas TB, tenke ba lalais Sentru Saúde  ne'ebé besik, atu nune'e bele deskobre lalais sira nia moras.

Rejista Kazu 54

Iha fatin hanesan, Sentru Saúde Fundasaun Klibur Domin Tibar (FKDT) durante fulan 3 ikus ne'e, rejista ona pasiente ne'ebe hetan moras Tuberkuloze (TB) hamutuk 54.

Diretór FKDT, dr. Joaquim Soares informa, númeru ne'e kategoria aas. "Iha fulan tolu ikus ne'e, ami detekta por volta 54 kazu TB," Joaquim informa.

Nia dehan, pasiente sira ne'ebé durante ne'e halo tratamentu TB iha FKDT mai husi munisípiu  Ermera, Maliana no Likisa.

"Ami halo testu ba pasiente sira. Kazu barak liu ami haruka filafali sira ba halo tratamentu iha idaidak nia munisípiu,” nia hatete.

Kona-ba pasiente sira ne'ebé transfere ba FKDT, tuir Joaquim, loron ida bele to'o 30-40 ne'ebé mai husi Munisípiu Maliana, Ermera no sentru saúde seluk.

 

Published in Saude

Tempotimor (Dili) – Sekretáriu Estadu Formasaun Profesional no Empregu (SEFOPE), Julião da Silva promete ba juventude sira sei envolve juventude sira iha dezenvolvimentu Oli no Gás liuhosi servisu hamutuk entre SEFOPE no Autoriedade Nasionál Petróleu no Minerais (ANPM).

"SEFOPE mós hanoin ona atu forma juventude sira hodi partisipa iha programa Oli no Gás iha tinan oin mai. Nune'e, SEFOPE no ANPM sei servisu hamutuk, liuliu iha asina akordu para tama fulan Outubru fó formasaun ba juventude sira kona-ba Oli no Gás," promote Julião da Silva iha Sentru Konvensoens Dili (CCD), Kinta (03/10/19).

Governante ne'e dehan,  SEFOPE hahú fó ona formasaun ba juventude kuaze 30 resin kona-ba Oli no Gás.

"Tinan ida ne'e, ita hahú fó ona formasaun ba ita nia juventude kuaze na'in 30 resin, kona-ba Oli no Gás. No formasaun ba juventude sira kona-ba Oli no Gás ne'e hahú kedas iha IV Governu kedas. Ne'ebé, ita fó ona formasaun iha Sentru Tibar no SENAI Becora kona-ba oinsá servisu iha Oli no Gás," Julião informa.

Published in Ekonomia

Tempotimor (Dili) – Primeiru Ministru Taur Matan Ruak hatete, Siméira Petróliu no Gas nu'udar jornada foun ba Timor-Leste, hodi atinje metal ne'ebé mak iha, kona-ba povu nia moris di'ak.

"Eventu ne’e reprezenta marka importante ida iha jornada Timor-Leste nian atu bele sai nu’udar destinu preferensiál ba negósiu sira no investimentu iha Sudeste Aziátiku, iha área esplorasaun no produsaun petróleu no gás nian," hatete Primeiru Ministru Taur Matan Ruak iha ninia diskursu iha Centru Convensoens Dili (CCD), Kinta (03/10/19).

PM Taur dehan, ho númeru partisipante ne’ebé barak tebes, sai hanesan prova ida katak Timor-Leste sai nu’udar destinu preferensiál ba negósiu sira no investimentu.

Xefe Governu ne'e fiar, iha tinan balun ne'ebé sei mai, ema hotu sei hanoin katak ohin nu'udar loron istóriku ba Timor-Leste.

"Ami fiar katak, hahú ohin ba tinan balu tan, ema hotu sei hanoin katak loron ida ne’e, nu’udar loron ida ba determinasaun no responsabilidade. Ne’ebé, deside tiha ona dalan sira ba Timor-Leste hodi alkansa ninia rekoñesimentu ne’ebé maka nia merese duni, hanesan autór importante ida iha indústria internasionál petróleu no gás nian," dehan TMR.

Nia afirma, siméira dahuluk ne’e kona-ba Petróleu no Gás Timor-Leste nian akontese daudaun iha momentu ida krusiál ba TL nia dezenvolvimentu, progresu no modernidade.

"Ita konsege to’o akordu ida ho ita-nia país vizinhu, Commonwealth Austrália nian, kona-ba estabelesimentu fronteira marítima ida ne’ebé permanente entre nasaun rua. Nune’e, taka ona kapítulu ida ne’ebé importante tebetebes ba ita-nia istória, ne’ebé dura tempu barak nia laran," nia komenta.

Esforsu ne'ebé nasaun rua ne'e halo, tuir PM Taur, atu lori povu ba moris di'ak.

"Esforsu estraordináriu ne’ebé hala’o ona husi país rua ne’e, hodi alkansa Tratadu Fronteira Marítima foun no aseitasaun jerál tratadu ne’e nian, hatudu katak nasaun sira bele hakat liu difikuldade polítika atu buka interese di’ak liután ba sira-nia povu," tenik PM Taur.

Published in Politika
Thursday, 03 October 2019 16:52

OJE Billaun $1.950, Istória ba TL  

Tempotimor (Dili) – Forum ONG Timor-Leste (Fongtil) konvoka reuniaun ida atu halo diskusaun ho kualidade ba Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2020 nian, para bele afeita ba povu. Tuir Fongtil, OJE 2020 ne'e istória foun ba Timor-Leste, tanba nia montante boot.

“Presiza loke espasu ba diskusaun ka diálogu, no konfirmasaun entre Sosiedade Sivíl, Governu, Akademiku, Deputadu, Sosiedade no Peskizadór sira, atu nune'e OJE 2020 bele fó benefisiu ba povu,” hatete Koordenadór ONG La'o Hamutuk, Celestino Gusmão iha Salaun Paroquial São José, Katedral Dili, Kinta (03/10/19).

Nia dehan, proposta OJE 2020 ne'ebé  hetan ona aprovasaun husi Konsellu Ministru ho montante ne'ebé boot iha istória Timor-Leste nian.

Tuir Celestino, OJE 2020 ne'e kuaze mai husi fundus Petrolifeirus. Tan ne'e, nia husu presiza atu halo jestaun didiak para bele mós fó benefisiariu ba povu no jerasaun futuru.

"Tan ida ne'e, antes proposta orsamentu ne'e to'o iha PN ita presiza halo diskusaun antes atu fó hanoin ba parte hotu, hodi garante benefisiariu husi OJE 2020 ba povu tomak," Celestino tenik.

Povu Kontinua Kiak  

Iha sorin seluk, deputadu Francisco Branco lamenta ho montante Orsamentu Jerál Estadu (OJE) ne'ebé aumenta, maibé povu kontinua moris kiak nafatin.

"Ita aumenta Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2020 nian, maibé povu kontinua moris ki'ak. Estadu Timor-Leste sei ki'ak nafatin de'it. Estrada barak ita loke, maibé ne'e gasta husi empréstimu, fonte orsamentu ita nia minarai nian mak ita halo projetu sira soi sala, la respeitu regras nasaun nian hodi fó ba malu de'it," Branco lamenta.

Nia dehan “OJE 2020 liuliu $738.248 millioens ba bens no servisu ne'e kona-ba saida nian? no millioens $457.773 ba transferénsia públika ne'e saida nian?”

Branco akresenta, bainhira OJE 2020 maka Governu la tau importansia ba setór produtivu sira, maka nu'udar opozisaun nia sei husu ba Governu.

Published in Politika

Tempotimor (Dili) – Deputadu Francisco Miranda Branco husu ba povu Timor-Leste atu deside ba moris di'ak liuhosi eleisaun. Tanba, tuir Branco, Partidu Aliansa Maioria Parlamentar no Aliansa Mudansa ba Progresu (AMP) ukun tinan 10 ona, maibé povu kontinua moris iha liña pobreza.

"Polítika orsamentál tinan sanulu, la fó orientadu ba ema nian moris. Realidade mak ita haree rasik, ita nia povu nia moris oinsá. Depois ita gasta tiha osan husi fundu minarai kuaze billioens $12-14 ne'ebé gasta tiha ona no rezultadu ladún di'ak," dehan Vise Prezidente Bankada FRETILIN ne'e, iha Parlamentu Nasionál, Kinta (03/10/19).

Nia afirma, maski Governu AMP gasta ona orsamentu estadu husi billioens $12 to'o 14, maibé rezultadu povu kontinua ki'ak no parte agrikultura iha tinan sanulu Governu la tau importánsia.

"Rezultadu husi billioens $12-14 ne'e, la hatudu impaktu ba setór sira ne'ebé fó benefisia diretamente ba povu nia moris, no setór agrikultura ne'ebé populasaun pursentu 70 moris nu'udar agrikultór, orsamentu durante tinan 10 la fó importansia," Branco hatete.

Produtu ne'ebé bele dezenvolve iha Timor-Leste ne'e halo povu no nasaun depende totál ba produtu  importasaun husi rai liur, inklui setór sira seluk ne'ebé Governu la tau importansia.

"Setór edukasaun kontinua namlele, setór saúde loloos Governu labele depende ona ba nasaun seluk, maibé to'o ohin loron ita kontinua halo transferénsia pasiente ba rai liur, tanba ita la prepara rekursu umanu no materiais ba ospitais sira," nia afirma.

Deputadu ne'e dehan átu hasai povu husi liña pobreza, povu mak tenke deside liuhusi eleisaun.

"Futuru ne'e, tenke liuhusi Eleisaun Jerál, povu mak tenke hatene hodi marka diferénsia ne'e. Kaer ukun, depois estadu no povu nia moris kontinua hanesan ne'e. Povu mak tenke deside. Povu mak tenke fó sentensa, katak ida ne'e ukun laloos. Ita tenke fó hanesan ne'e. Fó kastigu. La vota ba sira.  Ne'ebé, povu mak deside," Branco hatete.

Published in Politika
Thursday, 03 October 2019 15:54

UDT/FM Preokupa OJE 2020, Boot  

Tempotimor (Dili) – Bankada Uniaun Demokrátika Timorense no Frente Mudansa (UDT/FM) iha Parlamentu Nasionál (PN), preokupa ho proposta Orsamentu Jerál Estadu (OJE) tinan 2020, ne'ebé Governu liuhosi Konsellu Ministru aprova boot liu.

"Ha'u foin haree iha jornal. Haree katak proposta Orsamentu Jerál Estadu tinan 2020 sa'e ba billaun $1.95. Ha'u mós preokupa tanba orsamentu ne'e atu gasta ba saida?" dehan Deputadu Gilman Exposto iha Parlamentu Nasionál, Kinta (03/10/19).

Nia afirma, nu'udar reprezentante povu iha PN, nia sei haree iha prosesu debate orsamentu iha plenária.

"Nu'udar deputadu, ami sei haree buat saida mak presiza atu gasta duni husi osan ne'e. Se buat ruma la presiza, ami iha direitu para atu husu ba Governu para ko'a hodi orsamentu ne'e labele sa'e," Gilman afirma.

Reprezentante povu ne'e mós dehan, husi orsamentu ne'ebé boot ne'e bele fó impaktu ba fundu úniku ne'ebé fornese ba estadu.

"Konserteza, OJE ne'e fó duni impaktu ba ita nia fundu úniku. Maibé, ita mós presiza haree ba katak buat barak mak presiza hadi'a iha ita nia rai. Liuliu ba dezenvolvimentu ne'ebé fó impaktu ba povu," nia esplika.

Alende ne'e, deputada Elena Martins husi bankada FRETILIN katak, nu'udar reprezentante povu iha PN, nia sei ezerse funsaun hodi haree bainhira orsamentu tama ona iha Parlamentu Nasionál.

"Bainhira OJE mai ona iha PN, espera ami hotu iha konxiénsia para haree. Tanba, osan montante boot liu mak bens no servisu no foin primeira vez OJE liu fali tetu do estadu," deputada Elena dehan.

Tuir Elena, OJE 2020 nian sa'e ba billaun $1.95, signifika atu ba billaun rua ona no laiha sustentabilidade.

Published in Politika
Thursday, 03 October 2019 15:34

OJE 2020 Sa'e Ba Billaun $1.95, Viola Regra

Tempotimor (Dili) – Deputada Bankada FRETILIN, Maria Angelica Rangel afirma, hasa'e Orsamentu Jerál Estadu (OJE) ba tinan 2020 ne'e, viola ona regra no sai  istória boot ba Timor-Leste.

"Tanba iha tinan 2016 mós ho orsamentu billaun $ 1.9, maibé orsamentu ne'e mai husi parte rua. Ida mai husi OJE no seluk mai husi orsamentu ratifikativu. Iha tinan 2020 ne'e mak proposta orsamentu mai iha PN ho montante billaun $ 1.95 mai dala ida de'it," hatete deputada Angelica Rangel, Kinta (03/10/19) iha Salão Paroquiál, São José, Katedrál Dili.  

Nia dehan, foufoun desizaun husi Konsellu Ministru katak defini no tetu orsamentu ba tinan 2020 ne'e ho montante billaun $1.6.

“Maibé, ikus mai iha Komisaun Revizaun Orsamentu, hasa'e fali ba billaun $1.95. Ita hatene katak Komisaun Revizaun Orsamentu ne'e, atu tetu loloos para hatún montante OJE ne'e tuir proposta orsamentu billaun $1.6 ne'e. Tanba halo revizaun," esplika Angelica.

Angelica promote, sei hein proposta orsamentu ne'e mosu iha PN para bele halo diskusaun. Maibé, antes ne'e simu ona deklarasaun husi Ministra Finansas, depois hetan aprovasaun iha Konsellu Ministru.

“Ami seidauk iha konkluzaun no halo analiza ba proposta orsamentu ne'e. Tanba, ami seidauk simu proposta OJE 2020. Ida agora ne'e foin akompaña dei't rezultadu depois de reuniaun iha Konsellu Ministru," Angelica dehan.

Published in Politika
Thursday, 03 October 2019 14:56

Deolindo: Presiza Harii Rezidénsia 13 Ba Juis

Tempotimor (Dili) – Planu prioridade ne'ebé parte tribunais aprezenta ba Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2020, atu haree kondisoens tribunál. Inklui mós atu harii rezidénsia 13 ba juis sira iha Oe-cuse (2), Suai (6) no Baukau (7).

"Presiza halo konstrusaun rezidénsia ba juis iha munisípiu sira hanesan Baukau, Suai no Oe-cuse. Tanba juis maioria la hela iha ne'ebá. Maibé sira hela iha Dili mak ba hala'o servisu iha ne'ebá. Nune'e, presiza kria rezidénsia di'ak ba sira atu bele hala'o servisu ho diak," esplika Prezidente Tribunál Rekursu, Deolindo do Santos iha Palásiu Governu, Kuarta (02/10/19).

Deolindo subliña, iha Oe-cuse atu halo reabilitasaun ba rezidénsia atuál no atu harii foun tan rezidénsia rua(2), Suai iha ona fatin atu harii rezidénsia minimu neen (6) ba juis sira no iha Baukau atu halo rezidénsia hitu (7). Tanba, daudaun ne'e juis sira kolokadu iha ne'ebá nain hitu.

Deolindo dehan, iha mós planu balun atu harii tan tribunál iha Dili, Suai no Baukau. "Tanba ita haree tribunál sira uluk ne'e la sufisiente," nia dehan.

"Iha planu prioridade hirak ne'e, mak ha'u mai ko'alia ho Primeiru Ministru. Nune'e  hetan kedas rezultadu pozitivu husi Primeru Ministru Taur Matan Ruak," tenik Deolindo.

Published in Justisa
Darwin_Optic

Popular

Error: No articles to display

.

Contact us

Palapasu
Dili, Timor-Leste
+670 7723 4852
+670 7728 1698
http://www.tempotimor.com

Kalendariu Arkivu

« October 2019 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
  1 2 3 4 5 6
7 8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27
28 29 30 31      

Tempo Timor Networks

Online Counter