Login to your account

Username *
Password *
Remember Me

OJE Fahe ho Projeitus, Populasaun Manelovas Koloniza Husi Malisan La'o Ain

Manelovas, Tempo Timor - Orsamentu rektifikativu aprovadu no promulgadu ona maibe orsamentu ne’e tuir komunidade sira iha area rurais dehan fahe ba malu hodi halo projeitus bobo’ot no la responde ba iha preokupasaun sira nian. 

“Ami la’os husu uma andar ho folin karun maibe ami husu maka hadia ka halo estrada, hadia sentru saude, hadia fasilidades eskola ho ema hanorin nain sira i ami la husu high way. Atu halo dala ida mai ami mos susar mas Governu buka maka halo kampo aviasaun no auto estrada”, so’e piadas husi Araujo lider komunitariu ida iha Maubese ne’ebe husu Jornal ne’e labele publika de’it ninia apalidu husi nia naran.

Iha sorin seluk justifikasaun ba lia dalen husi Araujo ninian lider juventude ida husi aldeia ne’ebe izoladu iha suku maka izoladu Manelovas.

“Atu dehan de’it katak ukun an ne’e ba ema ida ou rua de’it mak senti maibe ami ne’ebe mak iha fatin izoladu ne’e nunka senti ukun an. Tan ba saida mak ami iha fatin sira hanesan ne’e sei terus bei-beik hanesan ne’e? Iha fatin barak ahi eletrisidade mos lakan ona, dalan di’ak maibe ami iha ne’e, iha tempo portugues nian ami terus, mai fali iha tempo Indonesia nian mos ami nafatin terus hela de’it, agora ita ukun a’an tiha mos ami iha areia remotas ne’e sempre terus nafatin. Bainhira los mak terus ne’e bele hotu?”, lian dale sira ne’e expreza husi Manuel Castro Reis, Xefe Juventude iha Aldeia Maulai husi Suku Manelovas.

Castro Reis hatutan liu tan ninia lian halerik hodi husu ba ukun nain sira iha Dili atu lori dezenvolvimentu ba to’o iha foho fatin ne’ebe sira horik ba.

 “hau hakarak husu ba nai estado sira, karik be;e lori desenvolvimentu mai to netik ami ne’ebe mak iha izolado ne’e ba”, nia hateten.

Nia haktuir ninia observasaun katak, “hau kuando ba dili hau hare dalan ida ne’ebe mak foin kuak de’it. osan sai ba kompania sira hodi taka lalais tiha mas ami nia dalan a’at tinan ona mas la iha ida maka hateke”.

Futuru lideransa iha Aldeia Maulai ne’e dehan sai ninia observasaun katak iha ninia aldeia no iha suku Manelovas en jeral komunidade sira iha produtu agrikula maibe falta asesu ba dalan maka empata atu sira hari ekonomia familias ninian.

“Ha’u bele dehan katak ami iha ne’e produto lokal ne’ebe mak bo’ot liu mak koto ho kafe. Maibe kafe  ne’e tinan ida mak foin fuan dala ida, mas koto tinan ida ami halo dala rua. Ne’ebe ami kuando ba fa’an iha Merkado Turiscai ho Merkado Maubisse do’ok tebes husi ami i a’depois dalan at tan. Ami tara ba kuda atu lori entaun kuda ida so lori maka lata rua e tolu de’it labele liu husi ida nee no ba fali ita ema lori deit ne’e bele lori lata ida deit mos ita labele ona ne’ebe hanesan ami povo kiik ami la husu buat ida, naran dehan iha hanoin mai hadia mak ami nia dalan para ami bele lori ami ninia sasan ba fa’an iha Merkado”, dehan Castro Reis.

Iha parte seluk lia nain husi Aldeia Maulai relembra hikas vizita Xefe do Estadu Taur Matan Ruak ne’ebe ba iha sira nia fatin iha

Lia nain husi Maulai, Marcos da costa haktuir ba jornalista tempo semanal iha ninia fatin dehan katak ami iha nee so falta buat hat deit  mak seidauk senti maibe importante liu mak Estrada iha tinan kotuk liu ba ita nia maun boot presidenti mai visita too iha ami nia suco ida ne’e no nia hare rasik ami iha nee nia moris.

Tuir lia nain ne’e katak terus la’o ain ne’ebe sira hetan ne’e lada’uk hotu tan ba ki’ik oan sira mos hahu hetan sofrementu la’o ain hodi oras balun nia laran maka ba eskola iha Liupluli tan ba distansia do’ok.

“Ami iha ne’e Kuando dalan diak ami bele halo buat ruma, ami nia oan sira bele ba eskola la’o ho diak tan ba ami latauk ba mota, ou saude bele mai too iha ami nia suko. Se kuando dalan ladiak buat sira ne’e labele la’o. Sira atu mai husi ida ne’ebe? Ne’e impaktu mai husi Estrada”, dehan lia nain husi aldeia Maulai.

Lian nain husi Maulai ne’e hafahe mos preokupasaun husi lider komunidade ida seluk iha Maubisse ninian.

“Ita atu dehan tenki dada ahi mai to’o iha suko sira ne’ebe hanesan ami iha ne’e. Ne’e defisil tebes no araska liu se wainhira mak dalan la diak atu lori sasan mai husi ne’ebe. Nune’e duni ami hanesan komunidade husu ba ulun boot sira atu tau netik ami nia preokupasaun ba iha ita boot sira agenda ba. Tan ba tinan-tinan dehan aprova orsamentu maibe ami ne’ebe mak iha area rurais hein too atu mate tiha de’it mos buat ida lamosu”, dehan da Costa.

Nia esplika katak komunidade sira tenke hein to’o tempo udan para hodi hadi’a fali sira nia liuron.

“Ami iha area rurais, iha tempo bailoron ami halo gotong royong hodi taka dalan kuak sira atu nune’e kompania sira hodi mai tetu ami nia kafe. Maibe udan hanesan ne’e araska kareta labele tama mai atu hodi tula ami nia koto sira ne’e; ne’e so ami nain rasik mak lori ba Merkado tan ba ema pedagang de’it mos tempo rai udan hanesan ne’e sira la brani atu mai ida”.

Nia haktuir katak, “Ami iha n’ee sira ne’ebe mak hanesan iha motor entaun tempo udan hanesan ne’e sira ba tau hela iha Turiscai. Motor labele liu mai tan ba dalan at hotu no bee ke tiha dalan hanesan mota oan. Ema ruma mak moras todan mos susar tebes atu lori ba Ospital tan ba dalan mak ladiak, ne’ebe ami nia preokupasaun primeiro mak dalan de’it”.

Populasaun Manelovaas ho aldeia lima moris izoladu tebes tan ba maske estrada iha, maibe motor de’it mos labele asesu iha tempo udan nune’e populasaun sira kastigu a’an la’o ain hodi oras ba oras lori sira nia produtu agrikula ba to’o Maubese.

“Husi Maubese ami la’o ain mais ou menus besik oras walu tan ba ami sai husi Maubese iha tuku walu dadersan no to’o iha Manlobas tuku hat ka besik ona tuku lima lokraik. Nune’e duni husi Manlobas atu fila mai ami la’o ain ba liu husi fali Turiskai tan ba sei besik liu uitoan kuaze lori oras lima de’it”, dehan Amaro da Costa, komunidade ida husi Aileu ba vizita ninia familia iha Aldeia Maulai, suku Manlobas foin lalais ne’e.

Rate this item
(0 votes)
Tempo Timor

Ho hakraik an Tempo Timor hato'o komprimentus ba laitor sira katak, Jornal Tempo Timor hahu mosu iha imi le'et atu fasilita informasaun ba imi. Tamba ne'e ami presiza ita boot sira nia tulun atu ekipa jornal ne'e nian bele halao servisu jornalismu ho didiak.

Jornalista Jornal Tempo Timor, bandu atu hetan envelope ka sasan ruma husi fontes informasaun sira.

www.tempotimor.com
Darwin_Optic

Popular

Error: No articles to display

.

Contact us

Palapasu
Dili, Timor-Leste
+670 7723 4852
+670 7728 1698
http://www.tempotimor.com

Kalendariu Arkivu

« March 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31

Tempo Timor Networks

Online Counter