Print this page

PARTE I Reportajen Husi Kairui : Atu Hetan de’it Rede ba Telefone, Komunidade Kairui Tenke Sa’e Foho Featured

Xefe Suku Kairui, Roberto Ximenes, bainhira dada lia hela ho jornalista tempotimor.com iha sede suku Kairui, Sábado (13/04). Xefe Suku Kairui, Roberto Ximenes, bainhira dada lia hela ho jornalista tempotimor.com iha sede suku Kairui, Sábado (13/04). Foto: Tempotimor.com 

LALEIA (Tempo Timor) - BAINHIRA sama ain iha Kairui, lalika imajina atu tuur de’it iha uma laran book telefone hodi update estatus iha facebook ka fó fó netik liman-fuan gosta ba imajen balun ne’ebé ema share. Tanba atu hetan de’it rede ba telefone nian mós laiha ona, sa tan atu hetan asesu ba serbisu internet, imposivel.

Suku Kairui, Postu Administrativu Laleia, Munisipiu Manatuto ho total populasaun 2.214 no uma-kain 600 ne’e durante tinan barak nia laran enfrenta problema rede ba telekomunikasaun nian.

Atu bele asesu ba rede telekomunikasaun, komunidade iha suku ne’ebé lokaliza iha parte sul postu Laleia ho aldeia 7 ne’ebé kompostu husi aldeia Raimean, Raibu, Korhoku, Watsili, Biabae, Wainuno, no Kumbili Laran, ne’e tenke sa’e ba foho ne’ebá aas uitoan.

Se la toman, karik sei rende iha dalan klaran, molok to’o iha foho huun. Tanba distansia husi komunidade nia hela fatin iha area sentru Suku nian ba foho huun dook uitoan, kuaze kilometru rua resin. Ida ne’e seidauk sura ho foho nia as ne’ebé ema tenke sa’e hodi bele hetan rede telefone.

Kondisaun ne’e fó impaktu boot tebes ba komunidade sira iha Suku ne’e bainhira atu halo komunikasaun, liu-liu asuntu urijente ka iha relasaun ho asidente ka dezastre, sa tan iha tempu kalan.

“Kuandu mosu dezastre ruma iha ne’e atu kontaktu liña laiha ami tenke halai to’o ba postu administrative (Laleia). Se uza (simcard) telemor entaun ami tenke halai to’o foho ne’ebá mak foin bele kontaktu ba polisia, hafoin polisia kontaktu tutan ba sira seluk,” informa Xefe Suku Kairui, Roberto Ximenes, iha Sede Suku Kairui, Sabadu (13/04).

Ba komunidade sira iha Kairui, serbisu internet 3G ka 4G la’os kestaun ne’ebé importante, ba sira importante tebes mak sira bele hetan netik rede telekomunikasaun hodi bele komunika bainhira mosu problema ruma iha sira-nia hela fatin.

Rede kompaña telekomunikasaun Telemor konsege besik ona ba sira, maibé atu bele asesu ba telemovel, komunidade sira tenke sa’e foho. 

“Iha ne’e maioria uza Telemor, mais TT ne’e lalika,” dehan Roberto. 

Xefe Suku ne’e hatutan, nia parte hato’o ona pedidu ba Ministériu kompetente hodi husu atu tau-matan ba sira-nia problema, maibé to’o ohin loron laiha rezultadu.

“Ami husu mak liña telekomunikasaun ne’e tenke mai uluk. Ami-nia pedidu hatama ona, mais laiha rezultadu,” katak nia.

Konfianca Hahú Mihis

Ho problema hirak ne’ebé dala-barak mosu no defisil tebes atu komunika ba malu, halo Xefe Suku ne’e hahú lakon konfiansa ba ukun-nain sira ne’ebé molok ne’e tama ba sira-nia fatin hodi promete buat barak.

“Foin daudauk ha’u kontaktu ba asesor Primeiru Ministru Taur, Senhor Filipe, ha’u dehan ‘imi bosok. Mai kampaña imi promete barbarak, to’o ikus imi tuur iha AC laran imi haluha tiha”.”

“Ha’u dehan mós ba reprezentante Manatuto nian iha PN, ha’u dehan “o ne’e bosok-ten liu, uluk o tuun mai ne’e dehan ‘ha’u ba ne’eba ne’e nu’udar matan, tilun, no ponte ba imi’, to’o ikus, tuur tiha AC, manan osan boot haluha lakon tiha”. 

Tuir Xefe Suku ne’e, lia-fuan hirak ne’ebé ukun-nain sira koalia ne’e mak halo povu fó konfiansa ba sira, maibé hafoin kaer ukun sira haluha lakon sira-nia promesa.

“O nia lia-fuan ne’e mak halo povu hili o ne’e. To’o iha ne’ebá ami haree televizaun o tuur dukur de’it, meza PN baku dehan atu foti kartaun ne’e mak o foin foti kartaun de’it, ne’e hanesan ikut-ikutan de’it, mais o nia hanoin laiha. Pelumenus o levanta netik problema Manatuto nian iha ne’ebá. Agora laiha ne’e, hanesan de’it,” dehan Xefe Suku refere ba deputadu husi Manatuto. 

Nia lamenta mós ba reprezentante povu iha PN ne’ebé to’o ohin la halo vizita hodi haree kondisaun husi ema hirak ne’ebé uluk iha tempu kampaña nia ba hakbesik an hodi hamaus.

“O simu tiha karreta o nunka tuun mai baze hodi haree netik kondisaun no situasaun iha ne’e. Simu osan boot, tuur iha AC malirin, depois haluha tiha povu. Ne’ebé kampaña to’o lalika tan mai iha ne’e.”

Tuir Roberto, bainhira povu ne’e iha estrada di’ak, irigasaun di’ak, hetan asesu ba bee-moos, no rede telekomunikasaun, povu sei la hakilar ona. 

“Nia atu hakilar tan saida? Nia hakilar mós nia matenek la to’o, di’ak liu ba halai natar, halo toos. Mais agora, se nia atu ba halai natar mais irigasaun laiha, entaun nia tenke hakilar loron-kalan. Mai hakilar iha suku, entaun ha’u mós tenke hakilar imi. Ha’u labele nonook”.

Tuir Xefe Suku ne’e, durante tempu kampaña, asesor PM Taur, Senhor Filipe, no atual deputadu Manatuto, promete buat barak ba komunidade sira iha Kairui.

“Nia (deputadu Manatuto nian) ho asesor PM Taur, Senhor Filipe, tuun mai koalia buat barak iha ne’e, maibé realidade laiha ne’e mak halo ha’u sente lakon konfiansa,” dehan nia.

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Tuesday, 30 April 2019 07:47
Tempo Timor

Ho hakraik an Tempo Timor hato'o komprimentus ba laitor sira katak, Jornal Tempo Timor hahu mosu iha imi le'et atu fasilita informasaun ba imi. Tamba ne'e ami presiza ita boot sira nia tulun atu ekipa jornal ne'e nian bele halao servisu jornalismu ho didiak.

Jornalista Jornal Tempo Timor, bandu atu hetan envelope ka sasan ruma husi fontes informasaun sira.

www.tempotimor.com

Related items