Maibé, semana liubá Amo Yohanes Suban Gapun, SVD nia superiór rejionál baze iha Dili, informa ba Tempo Timor katak, durante Daschbach hela iha Díli ‘ema barak’ mak vizita padre ne’e. “Sr. Taur Matan Ruak ho nia kaben mos mai iha ne’e, atu vizita nia no sira ko’alia ho Daschbach. Sira husu ha’u atu halo favór husik nia (Daschbach) fila ba Oecusse, tanba ema barak iha ne’ebá sei adora no respeita nia. Halo favór husik nia fila ba Oecusse tanba nia katuas ona, no husik nia mate iha paz no hakmatek.”
Daschbach, ema Amerikanu orijinalmente hosi Pittsburg, USA, mai iha Oecusse iha tinan 1986. No iha tinan 1992 nia estabelese Uma-mahon Topu Honis, ne’ebé iha fatin rua iha enklave Timor-Leste nian.
Tuir informasaun ne'ebé publika iha portal eletróniku husi organizasaun refere, katak fatin ne’e mak sai ‘mahon no seguru ’ba oan-kiak, labarik mai hosi husi família ne'ebé kiak liu, ema adultu ho disabilidade, inklui feto sira-ne’ebé hakarak sai hosi abuzu’. Topu Honis hateten katak, fornese kuidadu saúde, hahán, eskola, ‘mahon no seguransa’, bolsa de estudu ba edukasaun, oportunidade serbisu no prezervasaun kulturál.
Durante Topu Honis nia ezisténsia ‘serbi ona labarik no adultu hamutuk na’in 600 resin iha área ne’e’, haktuir Portál ne'e.
Abuzu Seksuál
Iha orfanatu Kutet, mosu alegasaun katak, labarik-feto sira hetan abuzu seksuál hosi Daschbach, Amo Gapun dehan.
Bainhira kongregasaun ne’e simu informasaun kona-bá, alegasaun abuzu seksuál hirak ne'e, iha inísiu tinan 2018. Ulun boot SVD nian, iha Roma haruka mensajen ida liu husi email, ba Gapun, hodi husu nia (Gapun), atu bá kedan Oecusse, hodi lori Daschbach ba Dili.
Hafoin kongregasaun SVD investiga kazu refere, padre Daschbach hetan suspensaun no bandu atu labele hala’o knaar nu’udar padre. Durante konversa telefónika ho Superiór Jerál iha Roma Daschbach konfesa. ‘Ne’e loos 100 porsentu,’ Gapun rona Daschbach hatette. ‘Nia repete hanesan ne’e dala haat.’
Iha fulan Agostu tinan 2018 Daschbach rasik rezigna-aan hosi SVD no fila-fali ba nia komunidade (Kutet) ne’ebé sai alvu alegasaun abuzu seksuál. To’o ohin loron Polísia Nasionál Timor Leste (PNTL) seidauk kaptura Daschbach, ne’ebé oras ne’e, sei hela nafatin iha uma-mahon Kutet, Oecusse.
Fulan hirak liubá Kongregasaun ba Doutrina Fé nian (CDF) iha Vatikanu, deside atu Richard Daschbach sai fali leigu no bandu nia atu labele hala’o knaar nu’udar padre. Informasaun ne’e konfirma hosi Amo Jovito Rêgo de Jesus Araújo, nu'udar Vigáriu Episkopál Pastorál Diosese Dili, ba Tempo Timor.
Foin dahuluk, mídia publika kona-bá kazu abuzu seksuál hasoru ema ho menór idade, ne'ebé komete hosi membru kleru Katóliku iha Timor-Leste.
Kona-bá pergunta ne’ebé husu sekarik iha kazu seluk tán, Primeiru-ministru Taur Matan Ruak hatan: “Pergunta ida ne’e, tenke husu ba juíz ka prokuradór sira. Ema ko’alia dehan kazu barak, maibé sira la aprezenta ho provas. Ha’u la hatene se iha kazu seluk tán kalae? Tenke husu ba prokuradór jerál ka Polísia sira, maibé la’ós mai husu fali ba primeiru-ministru.”
Ko’alia enjerál kona-bá akuzasaun abuzu seksuál, kontra kleru sira, primeiru-ministru hateten: “Husik justisa mak rezolve. Prosesu ne’e la’o hela. Ha’u respeita prosesu, no ha’u husik ba polísia no sistema justisa atu rezolve asuntu ne’e.”